Rząd przyjął we wtorek projekt ustawy i towarzyszących jej rozporządzeń dotyczących norm jakości węgla. „W ten sposób zostanie ograniczony smog i napływ węgla niesortowanego do Polski. Przyjęte rozwiązania wpisują się w walkę o czyste powietrze, którą premier Mateusz Morawiecki zapowiedział w exposé. Walka ze smogiem jest jednym z priorytetów rządu”-głosi komunikat rządu. Podkreśla przy tym, że normy będą dotyczyły „różnych rodzajów węgla, najczęściej importowanego”.
Rzeczywistość jest jak zwykle dużo bardziej skomplikowana. Diagnoza jest znana od dawna- za fatalną jakość powietrza w Polsce odpowiedzialne są przede wszystkim domowe paleniska węglowe, do których użytkownicy pakują byle jakie paliwo, a często także śmieci.
Pierwsze propozycje standardów jakości dla węgla pojawiły się już za koalicji PO-PSL. Ale w obliczu trudnej sytuacji górnictwa ówczesny rząd nie zdecydował się robić nic, co mogłoby pogorszyć kondycję kopalń. Na fali mrozów w zimie 2015-2016 coraz więcej samorządowców i organizacji społecznych domagały się aby coś jednak zrobić. Premier Beata Szydło uruchomiła prace rządu nad pakietem antysmogowym. Po ponad roku Ministerstwo Rozwoju wydało rozporządzenie o jakości kotłów, dzięki któremu nie będzie już można sprzedawać tzw. kopciuchów czyli najgorszych jednostek.
Czytaj także: Rząd znajdzie wreszcie pieniądze na walkę ze smogiem?
O co szła batalia? Po pierwsze, o wyeliminowanie z rynku mułów i flotokoncentratów, czyli de facto odpadów z produkcji normalnego węgla. Tego towaru nie sprzedaje się w ogóle na Zachodzie do indywidualnych odbiorców.
Po drugie, o normy zawartości szkodliwych substancji w węglu, głównie siarki i popiołów. Polski węgiel jest niestety kiepskiej jakości. Na Zachodzie handluje się głównie węglem o kaloryczności nie mniejszej niż 25 MJ/kg, zawartości siarki nie większej niż 0,6 proc. i popiołów nie większej niż 10 proc. Spośród ok 50 mln ton węgla energetycznego, surowca najlepszej jakości jest nie więcej niż 10 proc, z tego może połowa trafia go ludności ( reszta jako miały do elektrociepłowni i elektrowni). Gospodarstwa domowe zużywają ok. 8-10 mln ton węgla, krajowego i importowanego.
Już trzy lata temu Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla postulował wprowadzenie norm siarki od 0,6 proc. do 1 proc. (w zależności od sortymentu węgla). Surowe normy miały dotyczyć także zawartości popiołów- od 10 do 18 proc. Bardzo podobne standardy proponowała także Polska Izba Ekologii jeszcze pięć lat temu.
Czytaj także: 10 mitów na temat smogu w Warszawie
W przyjętym wczoraj przez rząd projekcie nie odważono się na takie przykręcenie śruby krajowemu górnictwu. Normy dla siarki to od 1do 1,8 proc. Zawartość popiołów ma wynosić od 8 do aż 28 proc. Nie ma też sugerowanych przez ekologów norm dla chloru i rtęci. Minimalna wartość opałowa węgla spalanego w domach może wynosić 18 MJ (dotyczy to miałów). Dla grubszego węgla wskaźnik jest trochę wyższy i wynosi 22 MJ.
Jak to się wszystko ma do walki ze smogiem? – „Przeprowadzone badania symulacyjne wskaźnika emisji pyłu pokazują, że pogorszenie wartości opałowej o 1 MJ/kg powoduje zwiększenie wskaźnika emisji o około 4%, pogorszenie zawartości popiołu o 1% powoduje zwiększenie emisji pyłu od 9 do 20 proc. – pisze w niedawno wydanej monografii dr Katarzyna Stala-Szlugaj z Instytutu Gospodarowania Surowcami Mineralnymi i Energią, która od wielu lat bada detaliczny rynek węgla.
Przykładowo- jeśli spalimy tonę wysokiej jakości węgla o kaloryczności 28 MJ w którym jest 5 proc. popiołu to w powietrze pójdzie 10 kg pyłów i zostanie nam 40 kg odpadów stałych. Ale jeśli spalimy węgiel 21 MJ z popiołem 12 proc. to z komina wyjdzie aż 24 kg pyłów i trzeba będzie zutylizować 96 kg odpadów. A przypomnijmy, że rządowy projekt pozwala spalać nawet miały 18 MJ z popiołem 28 proc.!
Podobnie jest z bardzo szkodliwymi tlenkami siarki. Jeśli spalimy tonę standardowego europejskiego węgla z siarką 0,6 proc. i kalorycznością 25 MJ to powietrze wokół nas „wzbogaci się” o 12 kg dwutlenku siarki. Ale jeśli nasz węgiel będzie miał 1,3 proc. siarki i 21 MJ, to w świat wypuścimy już 26 kg SO2. Przy siarce na poziomie 1,8 proc. i kaloryczności 18 MJ to już powyżej 30 kg.
„Kotły czy też piece stosowane w gospodarstwach domowych nie są wyposażone w instalacje odsiarczania spalin. Dlatego też jedynym sposobem na zmniejszenie emisji SO2 jest stosowanie wysokojakościowych paliw, cechujących się niskimi zawartościami siarki” – podsumowuje dr Stala-Szlugaj.
Niestety argumenty naukowców nie przebiły się. Nie wiadomo zresztą, czy w ogóle były rozważane, bo rząd nie pisze w uzasadnieniu projektu dlaczego przyjął tak łagodne normy.
Szansą dla polskiego górnictwa są specjalnie wzbogacane węgle jakościowe, ogólnie znane pod nazwą ekogroszku. Ale w wersji rządowej nie będą specjalnie „eko”- zawartość siarki może wynieść dla nich aż 1,2 proc. zaś popiołów 12 proc.
Czytaj także: Energetyka w Polsce w 2017 roku. Raport z funkcjonowania
Czy dzięki normom węgla będziemy więc mieli czystsze powietrze? Nie należy chyba liczyć na znaczącą zmianę. W zasadzie resort energii ustąpił tylko w jednej sprawie – świadectw jakości. Dotychczas klient kupujący węgiel w składzie w zasadzie nie wiedział jaki surowiec dostaje i często padał ofiarą oszustów. To ma się zmienić – kupując węgiel dostaniemy do niego dokument z danymi na temat m.in. kaloryczności. Ministerstwo Energii niemal do końca nie chciało się zgodzić na te przepisy bo…podniosą one cenę węgla, a przecież spółki górnicze mają ciąć koszty.
Jakość węgla ma też być sprawdzana przez Inspekcję Handlową.
Ministerstwu Energii wydaje się też, że znalazło sposób na ograniczenie importu węgla z Rosji. Do Polski trafiają często stamtąd miały przemieszany z węglem grubym. Ten tzw. niesort jest sortowany w Polsce, miały idą do energetyki, a węgiel gruby do gospodarstw domowych. Teraz przywóz niesortu ma być zakazany. „Z rynku wyeliminowane zostały paliwa stałe niesortowane tzw.„niesort”, co do których trudno jest określić rzeczywistą jakość z uwagi na „przemieszanie” wielu sortymentów paliwa. Przykładowo w jednej partii paliwa niesortowanego mogą znaleźć się muły węglowe, miały, jak też sortymenty grube. Każdy z elementów składowych takiej partii może mieć zróżnicowaną jakość (od odpadów po jakość paliw wysokoenergetycznych), co szkodliwie oddziałuje na środowisko” – czytamy w uzasadnieniu do rozporządzenia.
Jest to pogląd, którego próżno szukać w publikacjach polskich naukowców. Generalnie od wielu lat piszą oni, że rosyjski węgiel ma lepsze parametry niż polski. Z bólem serca przyznawał to w Sejmie poprzedniej kadencji ówczesny dyr. Departamentu Górnictwa w Ministerstwie Gospodarki, prof. Maciej Kaliski. Fakt, czy węgiel jest posortowany, nie ma wpływu na kaloryczność, zawartość siarki czy popiołu, czyli kluczowe parametry.
Firmy importujące rosyjski węgiel będą musiały przenieść sortownie na drugą stronę granicy z Białorusią lub Rosją. Pracę straci wówczas kilkadziesiąt osób w Polsce, na co zwracał uwagę marszałek województwa warmińsko-mazurskiego. Ale rząd osiągnie swój cel – „ruski” węgiel będzie trochę droższy, więc krajowemu łatwiej będzie z nim konkurować.
Ustawa wraz z projektami rozporządzeń trafi teraz do Sejmu. Przed nami kolejny odcinek smogowej epopei.
Podobał Ci się artykuł? Wykop go
