Spis treści
Miechów jest miastem powiatowym, malowniczo położonym między dwoma pasmami wzgórz. Do oddalonego o 40 km Krakowa prowadzi droga krajowa E-7, jest też wygodne połączenie kolejowe na trasie Warszawa-Kraków. Przez gminę przebiega licząca ponad 8 kilometrów obwodnica miasta, otwarta dla ruchu samochodowego w październiku 2018 roku. Wokoło miejscowości ciągną się żyzne tereny rolnicze, od dawana wyspecjalizowane w produkcji zbóż. Władze gminy aktywnie działają na rzecz poprawy infrastruktury w mieście i okolicach, na liście jest też wiele zadań dotyczących poprawy jakości powietrza.
W liczącej 20 tys. mieszkańców gminie w sezonie jesienno-zimowym problemem są przekroczenia norm zanieczyszczeń, których źródłem są przestarzałe paleniska na paliwa stałe w domach mieszkańców. Wymiana starego ogrzewania na nowe to zadanie rozłożone na lata, pierwsze kroki podjęto kilka lat temu.
Czytaj także: Bez samorządów nie będzie czystego powietrza
– Stacji badania jakości powietrza nie było, ale gdy zaczynał się sezon jesienno-zimowy czuliśmy smog. Wystąpiliśmy więc do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o punkt pomiaru i dostaliśmy czasową stację pomiaru jakości powietrza. Wyniki tych badań dały nam podstawę do dalszych działań – mówi burmistrz Miechowa Dariusz Marczewski.
Likwidacja przestarzałych miejskich kotłowni
W 2014 roku Urząd Gminy przeprowadził, poprzez ankiety, inwentaryzację źródeł ciepła. Naliczono 1942 kotły na paliwa stałe na terenie miasta. W 2018 roku było ich 1169. Większość wymieniono dzięki uzyskanemu dofinansowaniu.
Miechów rozpoczął działania od zmodernizowania przestarzałych kotłowni węglowych dostarczających ciepło do budynków wielorodzinnych. Gmina kilkakrotnie skorzystała z dofinansowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – z programu Kawka i PONE (program Ograniczania Niskiej Emisji). Udało się wymienić kilkaset przestarzałych domowych kotłów na bardziej przyjazne dla środowiska. W latach 2014-18 wymieniono w sumie 820 źródeł ogrzewania.
– Przestarzałe kotłownie zastępowaliśmy instalacjami gazowymi, niejednokrotnie połączonymi z kolektorami słonecznymi. Początkowo dopuściliśmy wymianę kotłów tylko na gazowe, ale potem także na nowe kotły węglowe, ponieważ nie wszędzie jest poprowadzona sieć gazowa – wyjaśnia burmistrz Marczewski.
Gmina Miechów skorzystała także z Regionalnego Programu Operacyjnego Małopolski i Funduszy Szwajcarskich. Na wkład własny gmina otrzymała preferencyjne pożyczki z WFOŚiGW. Fundusze przeznaczano na termomodernizacje, wymianę ogrzewania, kolektory słoneczne i fotowoltaikę. Zrealizowano też projekt wymiany ulicznego oświetlenia. Odnowione budynki wyróżniają się nowoczesnością.
– Termomodernizację budynków użyteczności publicznej wykonywaliśmy kompleksowo, łącząc zadania z wymianą oświetlenia, zaworów termostatycznych i montażem instalacji fotowoltaicznych – wyjaśnia burmistrz.
Pieniądze nie leżą w kasach gmin
Gmina przeprowadziła w ostatnich latach inwestycje ekologiczne za ponad 30 mln zł, a gdyby nie fundusze zewnętrzne to byłoby to kilka razy mniej. – W mediach słyszymy, że w gminach są pieniądze na wymianę palenisk. Tak nie jest. Nie stać nas, jako gminy, na finansowanie z własnych środków dużych projektów, takich jak całościowa wymiana ogrzewania i termomodernizacja budynków jednorodzinnych. A w RPO jest na ten cel za mało pieniędzy – wskazuje Dariusz Marczewski.
Czytaj także: W Skawinie zimą nieba nie widać
Jego zdaniem, Czyste Powietrze (realizowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z funduszami wojewódzkimi ) jest programem dobrym, bo kompleksowym, ale gdyby gminy dostały także środki na programy antysmogowe, to znacznie przyspieszyłoby wymianę przestarzałych źródeł ogrzewania. Teraz mieszkańcy bezpośrednio aplikują do WFOŚiGW lub przez portal gov.pl, jednak nie wszyscy potrafią to zrobić.
Gminy mogą podpisać umowę na uczestnictwo w programie Stop Smog, z którego dostają dotacje na termomodernizację domów i wymianę pieców w gospodarstwach osób ubogich. Do tej pory do programu przystąpiło jednak niewiele gmin. Trwają prace nad uproszczeniem programu Stop Smog i jego przekazaniem z nadzoru resortu rozwoju do NFOŚiGW.
Czytaj także: Rząd chce wiedzieć wszystko o piecach Polaków
Ekologia, edukacja i nowe technologie
W gminie Miechów działa ekodoradca zatrudniony w ramach dofinansowanego bezpośrednio z unijnego programu LIFE projektu „Wdrażanie Programu Ochrony Powietrza dla województwa Małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”. Udział w projekcie LIFE ma na celu podniesienie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców. Organizowane są lokalne wydarzenia, jak szkolenia, warsztaty, ekopikniki, na których wystawiają się dostawcy nowoczesnych rozwiązań grzewczych, instalatorzy fotowoltaiki i kolektorów słonecznych.
Gmina nie tylko przyznawała dofinansowanie, ale także doceniała mieszkańców wręczając pamiątkowe dyplomy za wykonane inwestycje ekologiczne.
– Kupiliśmy sprzęt do pobierania próbek popiołu i do badania wilgotności drewna. Zainwestowaliśmy też w kamerę termowizyjną, która pozwoli zidentyfikować miejsca o zaburzonej aktywności termicznej w domach naszych mieszkańców – wymienia burmistrz Marczewski.
Czytaj także: Ekosłupek w szkole czyli jak gminy walczą ze smogiem
Jak przyznaje, w minionym sezonie zimowym temperatura nie była wystarczająco niska, by skorzystać z kamer. Badanie próbek popiołu to często konieczność, bo trudno jest złapać mieszkańców na gorącym uczynku, w momencie wrzucania odpadów do pieca. Gdy Straż Miejska pojawia się zaalarmowana zgłoszeniem, zdarza się, że w piecach nie ma już śladu po tym, co zostało spalone. Analiza popiołu przez wyspecjalizowane laboratorium dostarcza jednak jasnych danych na temat składu opału. Problem w tym, że nie jest to tanie – zbadanie jednej próbki to wydatek rzędu 600 zł. Maksymalna grzywna, jaka grozi za spalanie odpadów jest o 100 zł mniejsza.
Czysty transport
Działania na rzecz czystszego powietrza obejmują także transport. Niedawno w gminie Miechów otworzono, współfinansowaną z funduszy unijnych, trasę rowerową biegnąca przez tereny leśne, pola i część miasta – szlakiem byłej kolejki wąskotorowej. To inwestycja w ramach partnerskiego projektu „Współpraca międzygminna na rzecz niskoemisyjnej i zrównoważonej mobilności mieszkańców”. Gmina Miechów uzyskała także unijne dofinansowanie do dwóch autobusów elektrycznych. Budowę parkingów P+R sfinansowano ze środków europejskich, a z WFOŚiGW na wkład własny pozyskano preferencyjną pożyczkę.
Miechowski projekt zakłada uruchomienie dwóch linii autobusów elektrycznych, które będą kursowałyby pomiędzy dworcem kolejowym a osiedlami położonymi na terenie miasta. Dzięki nim podróżujący, korzystający z transportu kolejowego, będą mogli dojeżdżać na dworzec bez konieczności używania prywatnych samochodów. – Będziemy najmniejszym miastem w Polsce, które może pochwalić się elektrycznymi autobusami – ocenia burmistrz.
Dlaczego taka akcja?
Na liście Światowej Organizacji Zdrowia 50 najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie aż 36 znajduje się w Polsce. Głównym źródłem tego problemu jest tak zwana niska emisja – zanieczyszczenia ulatujące z domowych kominów w wyniku spalania w przestarzałych kotłach niskiej jakości paliwa, a nierzadko nielegalnie spalania odpadów. Zły stan jakości powietrza w Polsce został również potwierdzony w wyroku z dnia 22 lutego 2018 r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. TSUE uznał, że Rzeczpospolita Polska uchybiła zobowiązaniom wynikającym z dyrektywy w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy.
Ogrzewanie budynków musi zostać zmienione na bardziej ekologiczne, a ich efektywność energetyczna powinna jak najszybciej zostać poprawione. To zadanie na lata.
Wspólnie z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej postanowiliśmy opisać kilka miejscowości, gdzie walka ze smogiem nabrała realnego kształtu. Chcielibyśmy oddać głos ludziom, którzy w mniejszych miastach i miasteczkach borykają się z problemem zanieczyszczonego powietrza i chcą to zmienić.
