Spis treści
Najpierw wystąpił w roli harcownika wiceminister aktywów państwowych Janusz Kowalski, kojarzony z frakcją „ziobrystów”. „Jak pomóc europejskiej i przede wszystkim polskiej gospodarce w czasach pandemii!? Reforma EU ETS jest konieczna – ceny uprawnień do emisji CO2 wzrastały z 5 do nawet 30 euro. Polska i inne państwa samodzielnie powinny dbać o klimat, a ETS od 1.2021 powinien być zlikwidowany” – wypalił 17 marca na Twitterze.
Dzień później przywołał opisane przez portal WysokieNapiecie.pl problemy z łańcuchem dostaw, które mają inwestorzy w wiatraki i fotowoltaikę. „Kolejny merytoryczny argument za tym, by bezpieczeństwo energetyczne Polski opierać na własnych zasobach (węgiel), a nie na imporcie technologii” – stwierdził.
Czytaj także: Energetyka odczuje skutki koronawirusa
Ripostował mu pełnomocnik ds. Programu Czyste Powietrze i szef Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska Piotr Woźny.
„A ja bym Panie Ministrze, z uwagi na kryzys, szybko rozbudował interkonektory łączące polski system elektroenergetyczny z rynkami UE. Polskie firmy będą potrzebowały tańszej energii elektrycznej z rynku hurtowego UE, żeby się odbudować. To powinien być element tarczy antykryzysowej”.
„Oporniki” i „transformatory”
W ten sposób ujawnił się oficjalnie utajony dotychczas, ale coraz silniejszy spór między dwiema frakcjami w rządzie. I nie tylko zresztą w rządzie – bardzo rozbieżne opinie są też wśród samych energetyków.
Pierwsza frakcja, swego czasu nazwana przez WysokieNapiecie.pl „transformatorami” uważa, że transformacja polskiej energetyki na wzór tego co się dzieje w UE i nie tylko zresztą tam, jest nieuchronna. Nie należy tego traktować jednak jako „dopustu Bożego” lecz szansę na stworzenie nowych innowacyjnych dziedzin gospodarki, a także na otrzymanie solidnego wsparcia z UE. Najważniejszymi przedstawicielami tej frakcji w rządzie są minister klimatu Michał Kurtyka i minister rozwoju Jadwiga Emilewicz, sprzyja jej też sam premier Mateusz Morawiecki.
Druga frakcja, nazwana przez nas roboczo „opornikami” , to zwolennicy status quo, uważający energetykę w obecnym kształcie opartą na węglu za istotne dobro, które powinno być wszelkimi możliwymi środkami utrzymane. Do drugiej frakcji zalicza się właśnie otoczenie ministra aktywów państwowych Jacka Sasina, wspiera ją bardzo „Solidarność”, a także „ziobryści”, choć ci raczej z koniunkturalnych, a nie jakoś szczególnie ideowych pobudek.
Zobacz także: Nowe ruchy kadrowe w PGE
Wielu posłów, ze wszystkich zresztą partii, z regionów gdzie są elektrownie węglowe i kopalnie, żyje z nimi w symbiozie od lat. Dla nich przyjęcie do wiadomości, że jakaś elektrownia będzie zamknięta, jest trudne do zaakceptowania.
Handel emisjami to samo zło
Kilka dni po szarży ministra Kowalskiego pomysł zniesienia handlu emisjami jako jedno z remediów na walkę z koronawirusem podchwyciła „Solidarność”. W liście do szefowej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen przewodniczący związku Piotr Duda napisał m.in.:
„Przede wszystkim należy bezzwłocznie zawiesić funkcjonowanie europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS. To konieczne, aby tania i stabilna energia mogła być impulsem niezbędnym do odbudowy wzrostu gospodarczego, szczególnie w przypadku krajów takich jak Polska. Dzięki temu energetyka konwencjonalna jest o wiele tańsza niż alternatywne źródła.
Energetyka konwencjonalna po zdjęciu z niej fiskalnych obciążeń wynikających z systemu ETS jest w stanie produkować energię o wiele taniej niż alternatywne źródła a Polska będzie tej taniej energii bardzo potrzebować aby odrobić straty gospodarcze spowodowane przez pandemie koronawirusa. W innym przypadku nasz kraj może wpaść głęboko w recesję, z której wychodzenie może potrwać nawet kilkanaście lat.
Trzeba także pamiętać że system ETS obejmuje nie tylko energetykę, to również ogromne obciążenie dla przemysłów energochłonnych, w tym w szczególności hutnictwa produkcji cementu i ceramiki, branży chemicznej czy papierniczej a także sektora transportu lotniczego, który już dziś z powodu pandemii znalazł się na granicy bankructwa. Te branże zatrudniają w skali całej UE setki tysięcy pracowników. Każde miejsce pracy w przemyśle generuje dodatkowo kilka kolejnych etapów w jego otoczeniu: usługach i transporcie . Ochrona przemysłu w obecnej sytuacji, gdy całej UE grozi drastyczny wzrost bezrobocia musi być dla Komisji Europejskiej zadaniem bezsprzecznie priorytetowym.
Zobacz także: Koronawirus spowolni czy przyśpieszy zmiany w energetyce?
Gwałtowne pogorszenie sytuacji gospodarczej na świecie stwarza również konieczność gruntownej rewizji strategii Europejskiego Zielonego Ładu forsowanego przez Komisję Europejską. Strategia ta była tworzona w zupełnie innych realiach gospodarczych i jest niedostosowana do obecnych uwarunkowań. Wprowadzenie neutralności klimatycznej do 2050 roku tylko w przypadku Polski miałoby kosztować ponad 500 miliardów euro. Nawet w dobrej sytuacji gospodarczej naszego kraju nie stać na realizację tak ambitnych i stawiających wielkie wyzwanie strukturalne i finansowe celów UE.
Ratujcie, bo upadniemy
A w czwartek 26.03 już po opublikowaniu rządowego projektu „tarczy antykryzysowej” odezwała się Sekcja Krajowa Górnictwa i Energetyki „Solidarności” kierowana przez Jarosława Grzesika. „Spadek wskaźników rozwoju gospodarki globalnej z pewnością wywrze wpływ na gospodarkę krajową, co spowoduje znaczący spadek zapotrzebowania na energię elektryczną. Konsekwencją tego stanu rzeczy będzie zmniejszenie produkcji energii przez elektrownie węglowe a więc również obniżone zapotrzebowanie ze strony energetyki konwencjonalnej na to paliwo. Jednocześnie zarówno spółki sektora wydobywczego jak i energetycznego wciąż zobowiązane są do regulowania swoich zobowiązań finansowych. Sekcja twierdzi, że bez interwencji rządu gdyż polskiemu górnictwu i energetyce zagroził upadłość, wzywa do zmniejszenia opłat obciążających branżę, a także „zawieszenia niektórych regulacji unijnych”.
Ile z tych argumentów rzeczywiście jest racjonalna? O ETS, który jest solą w oku polskich „oporników”, można powiedzieć wiele złego. System jest daleki od doskonałości. Ale zawieszenie go dziś, akurat z okazji koronawirusa, jest zwykłą mrzonką. Nikt w UE się pod tym nie podpisze, zresztą poza Polską nie ma nawet takich pomysłów. Pieniądze z uprawnień do emisji to potężne źródło dochodów budżetowych państw UE, o czym się zwykle nie pamięta. Zapewne nawet polski minister finansów miałby z tym trudność, bo w zeszłym roku fiskus zgarnął ze sprzedaży uprawnień do emisji prawie 11 mld zł. Czym zastąpić te dochody?
Elektrownie są głównym „płatnikiem”, ale też ich sytuacja jest dużo lepsza niż firm z branż szczególnie dotkniętych kryzysem. Obserwowany już spadek popytu na prąd dotknie je finansowo, ale do upadłości bardzo daleko. Zresztą po wybuchu wirusowej paniki ceny uprawnień do emisji poleciały na łeb, na szyję z 25 do 15 euro, więc będą one znacznie mniej dolegliwe niż się pierwotnie wydawało.
Zobacz także: Co przyniesie ustawa antykryzysowa energetyce
Cudowny lek pilnie poszukiwany
Czy rzeczywiście zniesienie ETS sprawiłoby, że energetyka węglowa stałaby się cudownym sposobem rentowna? Zapewne na kilka lat poprawiłaby się jej sytuacja, ale w końcu stare bloki zbudowane jeszcze w PRL trzeba będzie zamknąć, bo remontowanie ich w nieskończoność nie ma sensu. Trzeba by je czymś zastąpić. Oczywiście recepta „oporników” to nowe bloki węglowe, większe i lepsze.
Ale skąd wziąć na nie pieniądze? Coraz więcej instytucji finansowych wycofuje się z finansowania węgla. Koszt kapitału dla nowych elektrowni węglowych w UE czyni je zupełnie nieracjonalnymi. Być może banki chińskie sfinansowałyby budowę, choć i to jest mało prawdopodobne. Ale warunkiem będzie na pewno, że budować elektrownię będzie firma chińska. Zresztą już dziś mnóstwo komponentów do elektrowni węglowych, nawet turbiny, jest produkowanych w chińskich fabrykach należących do światowych koncernów.
Donald Trump obiecywał w USA renesans węgla. Tymczasem od początku jego kadencji w Stanach zamknięto prawie 40 GW elektrowni węglowych, produkcja prądu z węgla od 2007 spadła o połowę. Zastępuje ją gaz i odnawialne źródła energii. Nowych elektrowni węglowych w USA się nie buduje.
Górnictwo czeka na kolejny zastrzyk
Polskie „oporniki” lubią powoływać się na przykład Japonii. I rzeczywiście, jest to jedyny bardzo bogaty kraj, który wciąż chce budować elektrownie węglowe. Ale warto pamiętać, że paliwem do nich jest tani węgiel z kopalń odkrywkowych Australii, Mongolii, Chin czy Rosji, który wraz z transportem kosztuje 20-30 dol. za tonę. W Polsce to prawie 80 dol. a będzie jeszcze drożej. Przy takiej cenie paliwa ekonomika elektrowni jest zgoła inna.
Zobacz także: Zmiany w energetyce i paliwach na czas epidemii COVID-19
Jedyny argument z pisma szefa „Solidarności”, w którym jest sporo racji, to ochrona przemysłu. Dziś większość sektorów tzw. narażonych na ucieczkę ( m.in. huty czy chemia, dostaje uprawnienia do emisji za darmo. Europejski Zielony Ład zakładał stopniowe ograniczanie tego przywileju i skrócenie listy branż, która z tego korzysta. Z takimi planami trzeba poczekać, aż atakujący nas mikrob trochę odpuści.
Z listu Jarosława Grzesika z kolei wynika, że energetyce i górnictwu grozi upadłość. W rzeczywistości energetyka nie jest na razie niebezpieczeństwie. Co innego górnictwo – Polska Grupa Górnicza rzeczywiście ma stratę, a trudne decyzje są odkładane ze względu na wybory. Koronawirus jeszcze pogorszy sytuację spółki. Być może rząd wykorzysta zarazę jako pretekst żeby po raz kolejny wstrzyknąć do spółki pieniądze. WysokieNapiecie.pl zresztą jeszcze przed wybuchem epidemii przewidywało, że bez wsparcia się nie obejdzie.
Pytanie jak wówczas zareaguje Komisja Europejska? Jeśli ceną za zgodę na pomoc publiczną będzie zamknięcie kolejnych nierentowych kopalń, jak w 2016 r. , to nie będzie to takie złe wyjście. Dużo gorzej będzie, jeśli rząd będzie chciał utrzymać PGG w obecnym kształcie, zasłaniając się właśnie atakiem straszliwego drobnoustroju.
Niech wirus wesprze transformację
Druga strona tego sporu w rządzie, czyli „transformatory”, też nie zasypia gruszek w popiele. W czwartek wyciekł list, który minister klimatu Michał Kurtyka wysłał do wiceszefa Komisji Europejskiej, Fransa Timmermansa. Nie ma tam mowy o żadnym zawieszeniu ETS, jest za to wola kontynuacji budowy „zeroemisyjnego przemysłu”
Kurtyka apeluje m.in. o stworzenie doraźnego mechanizmu wspierającego trwające inwestycje w energetyce, którym grozi zahamowanie przez epidemię oraz rozwijanie europejskiego łańcucha wartości w energetyce poprzez rozmaite środki ochronne i wsparcie, tak aby nie zabrakło komponentów niezbędnych do transformacji sektora energii w UE. Ostatnim elementem jest wprowadzenie nowych elementów wspierających odnawialne źródła energii oraz towarzyszące im technologie, m.in. magazyny energii. „ Te środki nie powinny prowadzić do zwiększenie kosztów funkcjonowania systemów energetycznych, zwiększenia regionalnych nierówności oraz zapewnić sprawiedliwą transformację „(just transition” ) dla wszystkich.
„ Naszym celem powinna być budowa silnego zeroemisyjnego przemysłu, który długoterminowo pomoże nam zdywersyfikować nasz import i poprawi bezpieczeństwo dostaw. Dlatego naszym celem powinno być zmniejszenie ryzyka wystąpienia sytuacji podobnych do obecnej i umocnienie odporności łańcucha dostaw” – napisał Kurtyka.
Innymi słowy – będziemy się transformować, ale potrzebujemy na to pieniędzy.
List można traktować jak zaproszenie do negocjacji i uspokojenie unijnych partnerów, że Polska nie wyskoczy z pomysłami w rodzaju zniesienia ETS. Ale żeby coś z tego wyszło, Polska musi położyć na stole konkretne propozycje, a przede wszystkim sama przedstawić plan transformacji naszej energetyki, którego wciąż nie ma. I przed wyborami zapewne nie będzie.
Zobacz także: Koronawirus podniesie ceny paneli fotowoltaicznych? Najtańsze modele znikają najszybciej
