Spis treści
Połączenie rynków to kluczowy cel tworzenia europejskiego wewnętrznego rynku energii elektrycznej dla transakcji na dzień następny (rynek SDAC-PCR) oraz na dzień bieżący (rynek SIDC-XBID).
Rozwój mechanizmu paneuropejskiego rynku dnia bieżącego podyktowany jest m.in. rosnącym znaczeniem i potrzebami odnawialnych źródeł energii. Umożliwia uczestnikom rynku szybkie odpowiedzi na zmiany w wytwarzaniu i zapotrzebowaniu na energię elektryczną a ideą jest minimalizacja różnic cenowych energii w Europie. Połączony rynek energii ułatwia jej przepływ ze stref, gdzie energia jest najtańsza do tych, gdzie kosztuje ona najwięcej, co wywiera presję na obniżanie cen.
Jednolity rynek dnia bieżącego (Single Intra-Day Coupling – SIDC) ma na celu wdrożenie takiego mechanizmu, który umożliwia międzyobszarowy, ciągły handel energią elektryczną i pozwala na efektywniejsze wykorzystanie generacji elektrowni w całej Europie.
Uruchomienie SIDC dla tzw. pierwszej fali, nastąpiło 12/13 czerwca 2018 roku, która objęła 14 krajów. Drugi etap został uruchomiony 19 listopada tego roku i objął 7 krajów, w tym Polskę. Kolejny etap rozszerzenia jest przewidziany na przyszły rok. W sumie w projekt zaangażowanych jest 46 podmiotów z 26 krajów, operatorów sieci przesyłowych i operatorów NEMO.
Czytaj także: Co z wtórnym rynkiem mocy?
– Wraz ze wzrostem wielkości transgranicznych przepływów energii elektrycznej, wynikających z udostępniania przez operatorów zdolności przesyłowych, różnice cen energii między rynkami powinny się zacierać, a cena energii spadać – ocenia Piotr Listwoń, wiceprezes zarządu Towarowej Giełdy Energii. TGE jest nominowanym operatorem rynku energii elektrycznej (Nominated Electricity Market Operator – NEMO) i jako jedyna w Polsce świadczy usługę integracji rynków dnia następnego a od niedawna również dnia bieżącego.
Zwiększenie konkurencji
Możliwość zawierania transakcji transgranicznych oznacza, że oferty z Polski są widoczne w całej Europie i analogicznie polscy uczestnicy rynku widzą oferty europejskie. Członkowie TGE – uczestnicy rynku – mogą zawierać transakcje w systemie XBID 24 godziny na dobę, w formule notowań ciągłych. SIDC-XBID wykorzystuje wspólny system informatyczny, który zapewnia kojarzenie zleceń i rezerwację zdolności przesyłowych. Stosowana jest formuła alokacji typu implicit, co oznacza , że nie ma konieczności oddzielnego rezerwowania mocy przesyłowej – system sam zapewnia optymalne wykorzystanie dostępnych mocy. Walutą zawieranych transakcji w XBID jest euro, natomiast rozliczanie transakcji polskich uczestników rynku odbywa się w polskiej walucie w relacji TGE/ IRGiT. Członkom TGE zapewniane jest kompensowanie zabezpieczeń i przepływów pieniężnych z innymi rynkami prowadzonymi przez Giełdę – zauważa Leszek Prachniak dyrektor biura operacji giełdowych TGE .
Połączenie rynków to zwiększenie konkurencyjności, płynności i przejrzystości dla wszystkich uczestników. – Głębokość rynku jest większa, ponieważ więcej jest ofert kupna-sprzedaży – mówi Sylwester Biało, dyrektor biura integracji rynków TGE.
Przesył energii
Uczestnicy rynku dokonują transakcji kupna i sprzedaży energii elektrycznej w terminie do jednej godziny przed okresem jej fizycznej dostawy. Wykorzystują dostępne oferty w systemie XBID, w praktyce nie widzą, skąd kupują energię – z kraju czy z zagranicy oraz komu ją sprzedają. Widzą tylko te oferty, które są możliwe do realizacji ze względu na dostępne zdolności przesyłowe. Kojarzenie oferty złożonej w danej strefie cenowej z ofertą złożoną w innej strefie cenowej i zawarcie stosownej transakcji następuje pod warunkiem, że zdolności przesyłowe na połączeniach pomiędzy tymi strefami, przekazane przez OSP do systemu SDIC-XBID, są wystarczające. Oznacza to, że „matching” oferty złożonej w danym obszarze rynkowym z ofertą z innego obszaru może nastąpić tylko wtedy, gdy istnieją wystarczające zdolności przesyłowe na całej ścieżce transakcji, tj. na wszystkich granicach pomiędzy tymi obszarami.
Czytaj także: XBID – europejski rynek energii bardziej zintegrowany
Od uruchomienia tzw. drugiej fali SIDC 19 listopada wszystkie granice w połączonych ze sobą 21 krajach są aktywne, z wyjątkiem granicy szwedzko-polskiej. – Na etapie testów na tym połączeniu pojawiły się problemy techniczne w zakresie obsługi procesu w relacji z operatorem szwedzkim. Nie mając 100-procentowej pewności co do możliwości operacyjnego uruchomienia granicy, podjęliśmy decyzję, by połączenie Polska-Szwecja znalazło się w SIDC, ale tymczasowo było nieaktywne, zaś jego uruchomienie mogło nastąpić po przeprowadzeniu wymaganych testów. To najlepsze z możliwych do przyjęcia w takiej sytuacji rozwiązań, ponieważ pozwala prostą procedurą „włączyć” tę granicę. Alternatywą było pozostawienie granicy do uruchomienia w ramach trzeciej fali SIDC, planowanej na koniec 2020 r. – mówi Daniel Owczarek z Departamentu Współpracy Międzynarodowej PSE. Jak dodaje, pierwsze testy bilateralne już się odbyły. Granica ma zostać włączona do obszaru SIDC w ciągu kilku tygodni.
Podstawowymi czynnikami wpływającymi na możliwość handlu energią są, oprócz ofert składanych przez uczestników rynku, zdolności przesyłowe. PSE zaczynają udostępniać zdolności przesyłowe w ramach SIDC o godzinie 22 dnia poprzedniego. Proces jest obsługiwany przez Krajową Dyspozycję Mocy, a dane o udostępnianych zdolnościach przesyłowych dla poszczególnych granic są podawane są na stronie PSE.
Wzrost obrotów energią
Pierwsze dni działania rynku dnia bieżącego energii elektrycznej w formule SIDC-XBID pokazały znaczy wzrost aktywności uczestników rynku. Łączny wolumen transakcji zawartych w pierwszych tygodniach dostawy (okres od 20 listopada do 4 grudnia) wyniósł prawie 36 191 MWh. Średni dzienny wolumen obrotu rynku dnia bieżącego wyniósł w tym okresie zatem 2 413 MWh – ponad 11 razy więcej niż zeszłoroczna średnia dzienna. To także prawie 10 razy więcej niż średnia dzienna z rekordowego wcześniej roku 2017.
W tym wolumenie zawiera się średni dzienny eksport 543 MWh oraz import o rzędu 1 112 MWh. Przepływy międzynarodowe stanowiły 68,6 proc. obrotu – podała TGE. Transakcje zawierano m.in. z uczestnikami z Bułgarii, Rumunii, Austrii, Niemiec i Czech.
Średnia dzienna liczba transakcji dla pierwszych 15 dni dostawy to 569 – około 40 razy więcej niż w roku 2018 (14 transakcji średnio dziennie). Dniem dostawy o najwyższym wolumenie obrotu – 4252,4 MWh – była niedziela 24 listopada. Poniedziałek 25 listopada br. był dniem o najwyższym imporcie, który przy wolumenie 3112,8 MWh stanowił wówczas 98 proc. polskich przepływów międzynarodowych SIDC i 89 proc. całego obrotu dla tego dnia dostawy.
Czytaj także: Giełda rozwija handel. Gwarancje pochodzenia energii coraz bardziej pożądane
Dane obejmujące pierwsze dni po uruchomieniu drugiej fali SIDC wskazują na pojawienie się przepływów handlowych z obszaru Niemiec i Czech na Litwę. Tego rodzaju przepływy tranzytowe przez obszar Polski mają miejsce głównie w nocy. Dla pozostałych godzin doby odnotowano głównie transakcje importowe z kierunku Czech i Niemiec.
TGE Nominowanym Operatorem Rynku Energii
Spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej Polska jako jedyny kraj i rynek energii elektrycznej przyjęła konkurencyjny model NEMO. To oznacza, że nie tylko TGE posiada status operatora NEMO dla polskiej strefy cenowej.
TGE uzyskała pierwszą nominację na operatora NEMO decyzją Prezesa URE 2 grudnia 2015 r., na okres czterech lat. Natomiast w dniu 2 grudnia 2019 r. , w wyniku decyzji Prezesa URE podjętej w oparciu o stosowny wniosek złożony w Urzędzie Regulacji Energetyki, TGE uzyskała nominację NEMO na kolejne cztery lata.
