Spis treści
W 2018 roku polskie kopalnie wydobyły 63,4 mln ton węgla kamiennego – najmniej od 1947 roku. Sam grudzień zamknęły najsłabszym miesięcznym wydobyciem od czasów drugiej wojny światowej. W przeciwieństwie do tamtego okresu zatrudniają już jednak nieco ponad 83 tys. pracowników, w stosunku do 210 tys. osób w 1947 roku.
Produktywność górnictwa ponownie spada
Słabe to jednak pocieszenie, bowiem produktywność branży ponownie się pogarsza, w efekcie dalszego spadku wydobycia, któremu towarzyszy wzrost zatrudnienia. Na koniec 2017 roku w kopalniach węgla kamiennego pracowało 82,7 tys. osób, na koniec 2018 roku liczba etatów wzrosła do 82,8 tys., a w lutym 2019 roku powiększyła się już do 83,2 tys. W tym samym czasie wydobycie węgla spadło z 65,5 mln ton w 2017 roku do 63,4 mln ton w ubiegłym roku – wynika z danych zbieranych przez Agencję Rozwoju Przemysłu. Także ten rok prawdopodobnie pogłębi spadek. Luty, z wydobyciem na poziomie zaledwie 4,8 mln ton, był drugim najsłabszym miesiącem od wojny.
Zatrudnienie w górnictwie węglowym rośnie z trzech podstawowych powodów. Po pierwsze – długofalowo – wymuszają to coraz trudniejsze warunki geologiczne. Sięganie po coraz dalsze i głębsze pokłady wydłuża czas dojścia górników i zwiększa liczbę chodników do obsłużenia.
Zobacz także: Ile powinni zarabiać górnicy?
Po drugie, część spółek, korzystając z wysokich cen węgla, zainwestowała w zwiększenie wydobycia i uruchomienie nowych ścian. Na przykład Bogdanka, dzięki ostatnim inwestycjom, chce w tym roku zwiększyć wydobycie z 9 do 9,4 mln ton.
Po trzecie, część spółek kontrolowanych przez rząd (pośrednio lub bezpośrednio) ogranicza zakup usług obcych, a więc mniej prac zleca wyspecjalizowanym firmom zewnętrznym. W zamian potrzebują zatem więcej ludzi na własnym garnuszku. To wbrew światowym trendom, gdzie zlecanie usług na zewnątrz oznacza zwykle niższe koszty, a przede wszystkim większą elastyczność, ale państwowe spółki górnicze przekonują, że u nas tak jest taniej.
Zobacz także: Węgiel tanieje w Europie, ale drożeje w Polsce
Kontrolowany pośrednio przez Skarb Państwa Tauron Wydobycie eliminuje spółki zewnętrzne z robót przygotowawczych i zastępuje je własnymi ludźmi. – Pracownicy są i będą w dalszym ciągu zatrudniani do Oddziałów Robót Przygotowawczych na stanowiska: górnik, ślusarz i elektromonter – tłumaczy w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl Daniel Iwan z Tauronu. – Wdrożenie powyższej inicjatywy było poprzedzone analizą opłacalności kosztów drążenia chodników załogą własną, w porównaniu z kosztami drążenia przez firmy zewnętrzne. Wynik analizy potwierdził, że niższy jest koszt drążenia chodników załogą własną – tłumaczy.
Coraz trudniej o górników
Wraz z rotacją pracowników (zastępowanie odchodzących na emerytury, renty i po prostu z branży) oznacza to konieczność poszukiwania przez każdą ze spółek górniczych setek nowych ludzi każdego roku. To dziś niełatwe zadanie, bowiem tak niskiego bezrobocia nie było w Polsce od początku transformacji gospodarczej. W województwie śląskim w lutym wynosiło 4,5 proc. W całej Polsce nieobjętych jest blisko 157 tysięcy stanowisk pracy.
– Oczywiście obecna sytuacja na rynku pracy odbija się na wszystkich spółkach w takim samym stopniu. Wszędzie brakuje rąk do pracy. Nie tylko w górnictwie, ale i w innych branżach da się zauważyć lukę pokoleniową – mówi Małgorzata Bajer, dyrektor ds. komunikacji PG Silesia, największej polskiej kopalni pozostającej poza kontrolą rządu, która w tamtym roku zwiększyła zatrudnienie z niespełna 1,6 tys. do niemal 1,7 tys. osób.
– Trudno jest o pracowników o niezbędnych kwalifikacjach i uprawnieniach górniczych – przyznaje także Wojciech Jaros, rzecznik prasowy Spółki Restrukturyzacji Kopalń, a więc swoistego hospicjum dla likwidowanych zakładów wydobywczych. – To wiąże się ze specyfiką prowadzonych przez nas zadań. Jest to jednak problem, z którym jesteśmy w stanie sobie poradzić – dodaje. Górnicy nie chcą podejmować pracy w tej spółce dlatego, że nie jest perspektywiczna. Zadaniem SRK jest zamykanie kopalń. – Gdy kończą się roboty wyburzeniowe oraz porządkujące teren, zatrudnienie maleje. Będzie to widać wyraźniej po roku 2019-2020, kiedy planowo zakończą się prace przy kolejnych obiektach – wyjaśnia Jaros. Spółka w 2018 roku pozyskała jednak z kopalń przekazanych do likwidacji oraz zatrudniła o niemal pięćset osób więcej, niż z niej odeszło.
Zobacz także: Nowy cios w energetykę węglową- tym razem ze strony polskiego rządu
Na dużo lepsze perspektywy zatrudnienia górnicy mogą liczyć w Lubelskim Zagłębiu Węglowym. – Obecnie coraz trudniej jest pozyskiwać pracowników, ale Bogdanka nie odczuwa problemów w tym obszarze. Praktycznie w przypadku każdej prowadzonej przez nas rekrutacji liczba chętnych osób przewyższa liczbę wolnych etatów – tłumaczy portalowi WysokieNapiecie.pl Artur Wasil, prezes LW Bogdanka. Kopalnia w 2018 roku zwiększyła zatrudnienie o niemal trzysta osób.
Jedynie największa w Polsce spółka górnicza ograniczyła w minionym roku liczbę pracowników. W ty roku będzie z resztą podobnie. – Obecnie w Polskiej Grupie Górniczej S.A. zatrudnionych jest 42 tys. pracowników. Planuje się, że w 2019 roku na emerytury odejdzie ok 1,5 tys. osób a przyjętych zostanie ok. 1 tys. osób – mówi Tomasz Głogowski, rzecznik PGG.
Kopalnie walczą o nowych pracowników
Chociaż PGG redukuje zatrudnienie, to i tak musi walczyć na rynku o nowych pracowników. –Planowane jest w latach 2020-2023 zatrudnienie 2,3 tys. osób w tym ok. 800 absolwentów szkół i uczelni – mówi Głogowski. Jak dodaje, PGG uruchomiła program stypendialny kierowany do uczniów szkół branżowych i techników kształcących w zawodach górniczych, mechanicznych i elektrycznych, a także mechatroników, automatyków i elektroników. Spółka ułatwia też sam proces rekrutacji. – W PGG został uruchomiony w 2018 roku elektroniczny portal umożliwiający zgłaszanie się kandydatów do pracy bez konieczności dostarczania dokumentów w wersji papierowej. Od momentu jego uruchomienia, tj. końca września 2018 roku, do dzisiaj swoją aplikację do pracy w PGG złożyło ponad 3800 kandydatów – wylicza rzecznik spółki.
Zobacz także: Mamy węgiel i nie zawahamy się go użyć
– Mamy największe zapotrzebowanie na średnią kadrę techniczną spełniającą wysokie wymagania w zakresie obsługi i eksploatacji nowoczesnych maszyn i urządzeń górniczych – mówi Daniel Iwan z Tauronu. – Dlatego objęliśmy patronatem grupy uczniów techników, kształcących się w zawodach technik górnictwa podziemnego, technik elektryk, technik elektronik, technik mechanik i technik przeróbki kopalin stałych. Nawiązanie współpracy ze szkołami w Jaworznie, Libiążu oraz Brzeszczach zapewnia Tauon Wydobycie dopływ odpowiednio wykwalifikowanej średniej kadry, a uczniom pozwala nabyć umiejętności praktyczne w rzeczywistym środowisku pracy i daje możliwość poznania nowych rozwiązań i technologii stosowanych w branży górniczej. Aktualnie TAURON Wydobycie obejmuje umową patronacką 22 klasy. W ich ramach spółka stwarza możliwość zatrudnienia absolwentom szkół objętych patronatem, którzy w cyklu nauczania osiągnęli średnią ocen co najmniej 3,5, zdali egzamin maturalny i egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe oraz otrzymali dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Tauron Wydobycie zapewnia także sześciu najlepszym absolwentom klas patronackich stypendium fundowane w przypadku kontynuowania nauki na studiach wyższych o kierunkach określonych przez spółkę – wylicza Iwan.
Stypendia oferuje też LW Bogdanka. – W 2017 roku przyjęliśmy strategię rozwoju kadr, która opiera się na współpracy ze szkołami średnimi o profilu techniczno-górniczym z naszego regionu oraz i na współpracy z najważniejszymi ośrodkami naukowymi w Polsce. Uczniom szkół średnich przyznajemy stypendia naukowe za najlepsze wyniki dla wyróżniających się w przedmiotach technicznych – tłumaczy prezes spółki Artur Wasil.
Trudne warunki odbijają się na wynikach
Rosnące zatrudnienie, wyższe koszty płac oraz rosnące ceny usług i towarów istotnie wpłynęły w 2018 roku na koszty funkcjonowania kopalń. W połączeniu z dużo niższym wydobyciem, pogorszyły wyniki górnictwa. Jak wynika z rządowych danych, do końca listopada 2018 roku kopalnie sprzedały węgiel o wartości 19,8 mld zł – czyli za niemal 1 mld zł więcej, niż rok wcześniej – co zawdzięczają podwyżkom cen surowca. Jednak zysk na sprzedaży spadł do 1,5 mld zł, wobec 2,9 mld zł rok wcześniej.
Wynik na każdej tonie sprzedanego węgla spadł w ciągu 11 miesięcy ubiegłego roku do niespełna 26 zł, wobec prawie 48 zł rok wcześniej. Choć to i tak lepiej, niż w dołku cenowym lat 2013-2016, gdy kopalnie generowały straty na wydobyciu. Jednak ceny na światowych rynkach spadły właśnie do poziomu z 2013 roku i gdy przeniosą się na polski rynek (co dzieje się ze sporym opóźnieniem), najmniej rentowne kopalnie ponownie mogą zacząć topić całe spółki górnicze. Zwłaszcza, jeżeli na wynikach odbiją się dodatkowo problemy z wydobyciem.
Zobacz także: Rachunki za prąd będą niższe niż w 2018
Dobrze widać to już w wynikach Tauronu. Państwowy koncern energetyczny cztery lata temu został zmuszony przez rząd do zakupu upadającej kopalni Brzeszcze, choć już dawno miała ona zostać zamknięta ze względu na gigantyczne koszty wydobycia i trudną geologię. Od tego czasu Tauron Wydobycie ani razu nie zarobił. 2018 rok spółka zamknęła największą stratą w historii – 1 mld zł na poziomie EBIT.
