Spis treści
Dotychczasowe środki podjęte w walce ze smogiem są niewystarczające – przyznaje resort rozwoju. Przykładem jest miedzy innymi Program Stop Smog, który miał dać realną szansę najuboższym na poprawę ogrzewania swoich domów. Stop Smog pozwala na termomodernizację i wymianę pieców w domach osób ubogich. Dofinansowanie wynosi nawet 100 proc. inwestycji – z czego do 70 proc. daje państwo.
Oprócz pieniędzy budżetowych do inwestycji miały dokładać się też samorządy – wszystko po to, by ostatecznie właściciel domu ponosił minimalne nakłady, nie większe niż 10 proc. kosztów. Tym Stop Smog różni się od programu „Czyste Powietrze”. W tym ostatnim pieniądze gmin nie są angażowane, wysokość dotacji zależy od dochodu, a wnioski składa się do Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jak się okazuje, ani jeden, ani drugi program nie działają dobrze.
Czytaj także: Rząd znajdzie wreszcie pieniądze na walkę ze smogiem?
Do programu Stop Smog przystąpiły tylko trzy gminy. Kolejne dwa wnioski gmin są „w trakcie procedowania”. W praktyce w latach 2019-22 wydane będzie tylko 48 mln zł, a przewidziany budżet to 1,2 mld zł.
Propozycja obniżenia kryteriów programu Stop Smog
W programie Stop Smog barierą okazują się zbyt restrykcyjne kryteria. Projekt zmiany ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, jaki trafił do uzgodnień międzyresortowych, proponuje tu zmiany. Przede wszystkim zdecydowano się na zmniejszenie minimalnej liczby budynków umożliwiającej aplikowanie do programu. Teraz musi to być co najmniej 2 proc. domów jednorodzinnych w gminie. Po zmianie będzie to 1 proc., minimum 30 budynków. Limit obejmie miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, które dotychczas żadnego limitu budynków nie miały. W programie będą mogły uczestniczyć też budynki gminne. Proponuje się też wydłużenie z 3 do 4 lat okresu realizacji przedsięwzięcia, gdy gmina obejmuje programem więcej niż 2 proc. budynków jednorodzinnych.
Zmniejszono wymagania dotyczące efektu termomodernizacji. Zamiast 50 proc. wymaganej redukcji zapotrzebowania na ciepło będzie to 30 proc.
Czytaj także: Wyższa premia termomodernizacyjna
Zmiany w kosztach finansowanych z programu Stop Smog
Zmiany dotyczą też prowadzonych inwestycji. Program obejmuje kompleksową termomodernizację domów, wymianę urządzeń lub systemów grzewczych na spełniające standardy niskoemisyjne, likwidację urządzeń lub systemów grzewczych oraz przyłączanie do sieci ciepłowniczej, elektroenergetycznej lub gazowej.
Zaproponowano, że nie będzie dofinansowana wymiana lub likwidacja kotłów klasy 5 na paliwa stałe, ponieważ są one w swojej klasie zbliżone wymogami do standardu niskoemisyjnego. Do kosztów zaliczone zostanie dodatkowo wykorzystanie mikroinstalacji OZE, pomp ciepła, instalacji źródeł ciepła zasilanych energią elektryczną. Katalog obejmuje też koszty innych prac budowlanych niezbędnych do realizacji przedsięwzięć związanych z efektywnością energetyczną, ale do 20 proc. łącznych nakładów. Dodano koszty serwisu i konserwacji w okresie utrzymania efektów programu, koszty nadzoru inwestorskiego i inspekcji oraz koszt przygotowania wniosku w okresie do 6 miesięcy przed datą zawarcia porozumienia.
W uzasadnionych przypadkach (np. nieuregulowany stan prawny, zły stan techniczny budynku) umożliwi się gminom kupno urządzeń i ich instalację jako własny środek trwały i udostępniania ich beneficjentom. Maksymalny koszt przedsięwzięcia to 53 tys. zł.
Obowiązki beneficjentów
W przypadku beneficjentów okres zobowiązań skrócono dwukrotnie – do 5 lat. Dotyczy to sprzedaży budynku, przestrzegania warunków umowy, przechowywania dokumentów. Dochód osoby, która ubiega się o objęcie programem Stop Smog ma być liczony z okresy nie jak dotąd 3 miesięcy tylko 1 roku. Kryterium majątkowe obniżono do 53 tys. zł, za to wyłączono z niego wartość majątku. Za składanie fałszywych zeznań ma być odpowiedzialność karna.
Czytaj także: Jak odliczyć panele fotowoltaiczne od podatku
Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB)
W CEEB gromadzone będą przez ministra właściwego do spraw gospodarki informacje na temat budynków. Dane obejmą źródła ciepła, w tym zasilania z sieci ciepłowniczej, źródła energii elektrycznej i źródła spalania paliw o mocy do 1 MW, niewymagające pozwolenia. Mają się tam też znaleźć informacje o przeprowadzonych kontrolach i czynnościach dotyczących źródła ciepła, charakterystyki energetycznej budynków, zagospodarowania odpadów, kontroli przewodów kominowych.
Co więcej, baza ma zawierać też szczegółowe informacje o przekazanych pieniądzach publicznych: premii termomodernizacyjnej, remontowej, uldze podatkowej (termomodernizacyjnej), dofinansowaniu OZE. Mają tam być też gromadzone informacje o przekazanych dodatkach z pomocy społecznej – energetycznym, mieszkaniowym i celowym na opał. To pozwoli lepiej zidentyfikować osoby ubogie energetycznie.
Informacje mają być pozyskiwane automatycznie – z bazy obiektów topograficznych, centralnego rejestru charakterystyki energetycznej budynków, itp. System ma wymieniać się danymi z innymi rejestrami. Konieczna będzie też „inwentaryzacja” źródeł ciepła przez samorządy.
Jak czytamy, w ramach projektu unijnego „zostanie zakupionych 3500 tabletów LTE, przenośnych urządzeń przeznaczonych do obsługi procesu inwentaryzacji prowadzonej w budynkach przy wykorzystaniu specjalnie zaprojektowanej aplikacji mobilnej umożliwiającej połączenie się z CEEB za pomocąsieci GSM”. Tablety zostaną przekazane gminom (strażnikom gminnym i miejskim) oraz Inspekcji Ochrony Środowiska, jako uprawnionym do przeprowadzania inwentaryzacji budynków.
Danych ma dostarczyć też inspekcja ochrony środowiska, kominiarze, ja jeśli chodzi o przekazane publiczne pieniądze – Krajowa Administracja Skarbowa, Bank Gospodarstwa Krajowego i gminy. Minister Rozwoju ma wydać rozporządzenie w sprawie zakresu danych gromadzonych w CEEB.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Z jednej strony zmiana ustawy ma pomóc samorządom w realizacji programów ochrony powietrza, z drugiej – zapobiec marnowaniu publicznych pieniędzy.
Planuje się, ze ustawa wejdzie w życie 30 dni od jej ogłoszenia. CEEB ma być uruchamiany etapowo, gdy będą gotowe poszczególne części systemu. Na pewno nie będzie to szybko, ponieważ baza obejmie ponad 5 mln budynków. Potrzeba będzie prawie 31 mln zł, z czego 85 proc. zapewni unijna dotacja z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa. Projekt ma być realizowany w latach 2020-23.
Projekt zmiany ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska został skierowany do uzgodnień oraz konsultacji. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to I kwartał 2020 r.
