Spis treści
Polskie rodziny wydają na energię i paliwa 100 mld zł rocznie. Z tego niemal połowę na energię zużywaną w domu lub mieszkaniu. Słabo orientują się jednak za co dokładnie płacą i jak ograniczyć te wydatki. W większości są „analfabetami energetycznymi”, a rządowi nie śpieszy się, by to zmienić ─ wynika z raportu poświęconego konsumentom na rynku energii.
Przeciętna polska rodzina wydaje 36 tys. zł rocznie, z czego ponad 4 tys. zł na energię elektryczną i ogrzanie swojego domu lub mieszkania. Gdy posiada samochód, wydatki rosną do niemal 10 tys. zł rocznie. Tak przynajmniej sytuacja wyglądała w 2012 roku, bo ostatnie dane GUS dostępne są dla tego roku. Nowsze powinny być opublikowane jeszcze w tym kwartale. Z pewnością kwoty będą już wyższe.
Analfabetyzm energetyczny
Chociaż energia zajmuje jedno z kluczowych miejsc w wydatkach polskich rodzin, to orientacja Polaków co do tego ile jej zużywają, ile za nią płacą i jakie przysługują im prawa wobec sprzedawców jest relatywnie mała ─ wynika z raport „Rola konsumenta w transformacji energetycznej”, opublikowanego w ubiegłym miesiącu przez Fundację ClientEarth Prawnicy dla Ziemi we współpracy z Fundacją im. Heinricha Boella.
Z raportu wynika, że jedynie 38% Polaków jest świadoma swoich praw na rynku energii elektrycznej. Natomiast do końca 2015 roku z jednego z podstawowych praw ─ prawa do zmiany sprzedawcy ─ skorzystało zaledwie 2,5% gospodarstw domowych. Polacy zwykle nie wiedzą też jaki poziom oszczędności może im przynieść np. termomodernizacja ich domu lub zainstalowanie na nim własnego źródła energii elektrycznej lub ciepła.
Konsumenci mogliby pomóc, za darmo
Brak wiedzy sprawia, że nie są aktywnymi uczestnikami rynku energii i wobec tego nie wspierają jego funkcjonowania, np. poprzez redukcję zapotrzebowania na moc w chwilach bardzo dużego obciążenia systemu lub wzrost zużycia, gdy na rynku jest dużo niewykorzystanych zdolności produkcyjnych.
Rząd nie wykorzystał także ogromnego potencjału, który niesie za sobą wzrost świadomości ekologicznej i zamożności Polaków. Z badania zleconego przez ClientEarth na potrzeby raportu wynika, że aż 26% Polaków mieszkających w domach byłoby zainteresowanych instalacją paneli fotowoltaicznych nawet mając świadomość, że inwestycja nie zagwarantuje im zwrotu z kapitału. To oznacza, że już sam pozytywny stosunek państwa do takich inwestycji, jak to ma miejsce na Zachodzie, pozwoliłby na powstanie instalacji fotowoltaicznych o istotnej mocy. Gdyby połowa spośród tych zainteresowanych właścicieli domów zdecydowała się na instalację fotowoltaiczną o średniej mocy 5 kW, oznaczałoby to ponad 3 GW (3 mln kW), a więc dokładnie tyle, ile rząd chce osiągnąć do 2020 roku, ale za pomocą systemu wsparcia.
Autorzy raportu zwracają ponadto uwagę, że gdyby odbiorcy dysponowali narzędziami, takimi jak inteligentne liczniki i dynamiczne taryfy (informujące domowe urządzenia, takie jak np. piece elektryczne, bojlery, klimatyzację czy pompy ciepła o aktualnych cenach energii), mogłoby to pozwolić uniknąć ogłaszania dwudziestego stopnia zasilania. Przypomnijmy, że niedawno z takiego narzędzia ─ aplikacji na smartfony informującej odbiorców o trudnej sytuacji w systemie ─ planował w ostateczności skorzystać francuski rząd. Szacował, że będzie w stanie dzięki temu zmniejszyć szczytowe obciążenie nawet o 3 GW, a więc 3% przewidywanego zapotrzebowania.
Edukacja i modernizacja pomogłyby najbiedniejszym
Odbiorcy mogliby także na stałe ograniczyć zapotrzebowanie na energię, gdyby wiedza o kosztach i korzyściach płynących z audytów energetycznych i głębokiej termomodernizacji budynków była szerzej upowszechniana ─ przekonują prawnicy z Fundacji ClientEarth. Tymczasem w Polsce brakuje nawet informacji o aktualnym zużyciu energii. Rachunki za prąd i gaz najczęściej są prognozowane na pół roku do przodu, a ciepło w budynkach wielorodzinnych zwykle nie jest w ogóle rozliczane indywidualnie. Ustawa o efektywności energetycznej, która mogła to zmienić, weszła w życie w październiku 2016 roku, nakładając na spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek zainstalowania takich liczników ciepła (o ile będzie to uzasadnione ekonomicznie) do… grudnia 2016 roku.
W Polsce nie bez znaczenia jest zjawisko ubóstwa energetycznego, a więc sytuacji, w której rodzin nie stać na zapewnienie potrzebnej im energii. To problem dotyczący przede wszystkim ogrzewania. Według badań Eurostatu w 2012 roku aż 13% polskich rodzin miało trudność z odpowiednim ogrzaniem swojego mieszkania (średnia w UE to 10%). Przekłada się to także na zwiększone zanieczyszczenie powietrza, bo część rodzin dogrzewa swoje domy śmieciami. Tymczasem rząd w żaden realny sposób nie odnosi się do tych problemów. Takie rodziny mogą liczyć najwyżej na dodatek energetyczny. To 15,68 zł miesięcznie dla czteroosobowej rodziny.
Zamiast tego, jak proponują autorzy raportu, rząd powinien wprowadzić program bezpłatnych audytów energetycznych dla takich rodzin i wesprzeć termomodernizację ich budynków wraz z wymianą pieców. Takiej oferty próżno dziś jednak szukać choćby w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Unia chce zmian
Większą ochronę najbiedniejszych odbiorców energii i większe zaangażowanie na rynku pozostałych najprawdopodobniej wymusi na Polsce dopiero Bruksela. Zgodnie z projektem nowej dyrektywy o rynku energii odbiorcy mają mieć zagwarantowane możliwości udziału w programach redukcji zapotrzebowania, dynamicznych taryfach, a także przynajmniej jednej profesjonalnej i certyfikowanej porównywarki ofert sprzedaży energii u różnych sprzedawców.
W unijnych przepisach ponownie pojawia się także obowiązek instalacji inteligentnych liczników u niemal wszystkich odbiorców o ile państwo członkowskie UE nie wykaże, że jest to nieopłacalne. Polska wykazała, że na takiej wymianie byśmy skorzystali. Do dzisiaj nie przyjęto jednak odpowiedniej ustawy.
Tymczasem w Polsce
Większy udział odbiorców w rynku energii i pozytywny stosunek rządu do transformacji mógłby przynieść miliardy złotych oszczędności na redukcji szczytów zapotrzebowania, większym dociążeniu elektrowni poza szczytami, zbędnym wsparciu dla części instalacji OZE, czy poprawie efektywności energetycznej ─ można wyczytać między wierszami raportu Fundacji ClientEarth.
A to nie jedyne takie opracowanie. Na początku lutego Forum Energii planuje publikację pokazującą jak konsumenci mogą jednocześnie poprawić bezpieczeństwo systemu energetycznego i na tym zarobić, choćby przez wybór dobrze dobranej taryfy na prąd. Na razie jednak w Polsce obowiązują taryfy, które zachęcają do zwiększenia zużycia w szczycie letniego zapotrzebowania. I chociaż dołożyło to cegiełkę do ogłoszenia 20 stopnia zasilania w 2015 roku, a media ─ w tym WysokieNapiecie.pl ─ już wówczas zwracały uwagę na ten problem, do dzisiaj nic się nie zmieniło.
Największy na świecie system aut miejskich działa od pięciu lat w Paryżu. Jest coraz popularniejszy, ale korki i smog jak były, tak i są, a rentowność przypomina przysłowiowego króliczka, którego się goni i goni...
W 2017 roku na Księżycu może wylądować nawet pięć prywatnych statków kosmicznych. Wszystkie walczą o prestiżową nagrodę ufundowaną przez Google. Lider wyścigu już zapowiedział, że jego celem jest eksploatacja Księżyca m.in. pod kątem zasilenia ziemskiej energetyki, której zasoby coraz szybciej się kurczą. Nigdy dotąd nie byliśmy bliżej urzeczywistnienia tej wizji.
