Spis treści
Komisja dała zielone światło zmianom w Krajowym Planie Odbudowy. Polski rząd skorzystał z możliwości dodania do KPO funduszy z RePower EU i z końcem sierpnia przedstawił w Brukseli zmieniony plan. W ten sposób budżet KPO zwiększył się o 25,3 mld euro, w całości przeznaczone na zielone inwestycje, głównie w energetyce.
Teraz, kiedy Komisja zatwierdziła zmiany w polskim KPO, cztery tygodnie na akceptację ma Rada Europejska. Jeśli poprze wniosek Komisji, to kolejnym krokiem będzie podpisanie umowy finansowo-pożyczkowej z polskim rządem. Musi się to stać do końca tego roku, aby możliwa była wypłata zaliczki ok. 5,1 mld euro, w ramach prefinansowania 20 proc. budżetu RePower EU. Połowa z tej kwoty może zostać wypłacona wkrótce po podpisaniu umowy, druga połowa – w ciągu roku.
Czytaj także: Energetyka może dostać nowe pieniądze z KPO
Zaliczka to tylko niewielka część funduszy całego KPO, którego budżet wynosi prawie 60 mld euro. Nadal zamrożone pozostanie prawie 55 mld euro, ponieważ aby uruchomić płatności Polska musi spełnić tzw. kamienie milowe, z których trzy są nadrzędne: dwa dotyczą reformy sądownictwa, jeden – zastosowania narzędzia informatycznego Arachne, wspierającego państwa członkowskie w zwalczaniu nadużyć finansowych. Do tej pory Polska tego nie zrealizowała.
Sama wypłata zaliczek nie zależy natomiast od spełnienia jakichkolwiek kamieni milowych przez Polskę – poinformowało w komunikacie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Nie trzeba spełnić żadnych warunków, ale polski rząd musi zmieścić się w wyznaczonym czasie podpisania umowy finansowo-pożyczkowej do końca 2023 r. Dotrzymanie terminu jest bardzo ważne, bo – przypomnijmy – w 2021 r. Polska się spóźniła z pierwotnym KPO, co uniemożliwiło wypłatę miliardów euro jako zaliczki z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (RRF).
Offshore, magazyny energii, sieci, transformacja energetyczna
Podpisanie umowy z Komisją przypadnie już prawdopodobnie nowemu rządowi. Wówczas na przełomie roku mogą z unijnego budżetu popłynąć pierwsze pieniądze z komponentu RePower EU. Na co pójdą te pieniądze? Większość inwestycji dotyczy zielonej transformacji i energetyki.
Rozdział RePower EU zawiera 10 inwestycji i 7 nowych reform. Duże wsparcie przeznaczono na sieci – wybudowanie lub modernizację 880 km sieci dystrybucji energii elektrycznej na obszarach wiejskich, inwestycje w sieci przesyłowe 220 kV i 400 kV, systemy informatyczne CISRE i trzy inne. Na wielkoskalowe magazyny energii (BESS) o pojemności 0,9 GWh (4-5 h czasu pracy) przewidziano wsparcie bezzwrotne, natomiast na modernizację elektrowni szczytowo-pompowej o mocy 135 MW – wsparcie zwrotne.
Z KPO ma zostać sfinansowana instytucja wdrażająca RePowerEU oraz projekty organizacji pozarządowych. Do tego rozdziału przeniesiono także inwestycje dotyczące zielonego transportu i społeczności energetycznych.
W decyzji wymieniono budowę między Gdańskiem a Gustorzynem gazociągu o długości 250 km, który ma przesyłać na południe gaz z Baltic Pipe i terminali LNG. Część przesyłowa projektu od początku eksploatacji będzie technicznie zdolna do przyjmowania mieszanek wodorowych oraz biometanu i metanu syntetycznego. W związku z tym ryzyko efektu uzależnienia uznaje się za ograniczone, ponieważ środek można uznać za przyszłościowy. – czytamy w roboczym dokumencie Komisji. Na ten projekt przeznaczono prawie 631 mln euro.
Najwięcej pieniędzy – ponad 17 mld euro – trafi do Funduszu Wsparcia Energetyki, którym dysponować będzie Bank Gospodarstwa Krajowego. Będzie udzielał on pożyczek przedsiębiorcom, gospodarstwom domowym i instytucjom państwowym zaangażowanym w transformację energetyczną.
Czytaj także: KPO zablokowane, ale pieniądze już są dzielone. Co zrobi nowy rząd?
BGK ma też zarządzać Funduszem Energetyki Wiatrowej Offshore z budżetem pożyczkowym prawie 4,8 mld euro, przeznaczonym dla podmiotów zaangażowanych w projekty morskich farm wiatrowych. Decyzje o wyborze projektów do wsparcia ma podejmować niezależny komitet większością głosów członków niezależnych od rządu.
Sieci mają być przejrzyste
Efektem wdrożenia zmienionego KPO ma być zwiększenie do końca 2026 r. mocy OZE w Polsce do 30 GW. Nie powinno to być trudne, ponieważ już teraz moc OZE w systemie elektroenergetycznym wynosi 27 GW.
W rozdziale RePower EU wymieniono 7 reform, do których zobowiązała się polska strona. To przede wszystkim uproszczenia proceduralne, zniesienie barier i lepsza integracja w sieci elektroenergetycznej OZE, głównie lądowej energetyki wiatrowej i fotowoltaiki, ale także ułatwienia dla biometanu i zielonego wodoru. Reforma będzie polegać na przyjęciu nowego modelu regulacji przez Urząd Regulacji Energetyki. Nowy model regulacji umożliwi krajowemu regulatorowi dokładniejszą identyfikację i ocenę potrzeb inwestycyjnych związanych z rozwojem sieci dystrybucyjnych w kontekście szybkiego rozwoju OZE oraz uwzględnienie ich w taryfach sieci dystrybucyjnej – czytamy w KPO. Decyzja wymienia też jasne wskazówki dotyczące kryteriów przyłączania do sieci, m.in. publiczne informacje, na bieżąco aktualizowane i dostępne on-line, o mocach przyłączeniowych i odrzuconych wnioskach o przyłączenie OZE.
Kolejny punkt dotyczy poprawy efektywności energetycznej budynków i przyspieszenie odchodzenia od paliw kopalnych w ogrzewaniu, w tym redukcji zużycia gazu. Reformy mają ponadto ułatwić zakładanie społeczności energetycznych, poprzez identyfikację barier. Do KPO wpisano też aktualizację kluczowych sektorowych ram kwalifikacji, w odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na pracowników w „zielonych” sektorach gospodarki.
BGK pogra na instrumentach
Część działań wykreślono z głównej części KPO i przeniesiono do RePower EU (np. fundusz offshore), część została zmieniona, z powodu inflacji i sytuacji gospodarczej. Rząd większość pieniędzy – 32,5 mld euro – chce wydać poprzez instrumenty finansowe. Oprócz funduszy wsparcia energetyki i offshore, są to ponadto fundusze zielonej transformacji miast, niskoemisyjnej gospodarki i danych w chmurze.
Wszystkie inwestycje finansowane z KPO muszą zostać zakończone i rozliczone do końca 2026 r. Natomiast wprowadzenie instrumentów finansowych umożliwi wydawanie tych pieniędzy w kraju dłużej. BGK musi się tylko zmieścić się w terminie z podpisaniem umów na rozdysponowanie pożyczek. Wiadomo, że części inwestycji nie udałoby się zrealizować d końca 2026 r, ponieważ pieniędzy z KPO, oprócz zapowiedzianej zaliczki 5,1 mld euro, nie ma i nie wiadomo, kiedy przyszłemu rządowi uda się je odblokować.
