Spis treści
Magazyny energii
Obecnie, powszechnie uznaje się, że wskaźnikiem wyznaczającym poziom wydajności danego systemu elektroenergetycznego opartego na rozproszonych i zmiennych źródłach wytwarzania jest jego elastyczność. Magazynowanie energii powinno więc stanowić jeden z filarów efektywnego systemu energetycznego opartego w dużym stopniu na odnawialnych źródłach energii.
Dzięki wykorzystaniu magazynów energii można zabezpieczyć funkcjonowanie sieci elektroenergetycznej oraz zniwelować skutki niestabilnego charakteru odnawialnych źródeł energii, a także zaoszczędzić na zakupach energii elektrycznej wykorzystując do jej produkcji własne źródło OZE.
Magazyny energii są zatem niezbędnym elementem efektywnej transformacji energetycznej. Stąd też zainteresowanie rozwiązaniami pozwalającymi na magazynowanie energii przejawiają zarówno wytwórcy energii elektrycznej, jak i jej odbiorcy (przemysłowi oraz w gospodarstwach domowych).
Na potrzeby magazynowania energii można wykorzystać rożnego rodzaju technologie np. akumulatory, elektrownie szczytowo-pompowe czy magazyny wodorowe. Na obecną chwilę wciąż są to kosztowne rozwiązanie, jednak magazyny energii coraz częściej uwzględniane są przez inwestorów jako elementy instalacji OZE lub instalacji hybrydowych. Takie rozwiązania mogą pozwolić na ustabilizowanie dostaw energii wytwarzanych z własnych źródeł OZE.
Co mówią regulacje unijne…
Analiza regulacji europejskich dotyczących obszaru rynku wewnętrznego energii elektrycznej UE potwierdza istotną rolę jaką pełnić mają magazyny energii w strukturze wydajnych i efektywnych systemów elektroenergetycznych państw członkowskich. To przede wszystkim Rozporządzenie 2019/943 oraz Dyrektywa 2019/944, które mają doprowadzić do szerszego wykorzystania magazynów energii w systemach elektroenergetycznych, w tym m.in. poprzez stworzenie warunków rynkowych dla świadczenia usług magazynowania i zapewnienie w tym zakresie konkurencji.
W przepisach unijnych przewidziano również regulacje dotyczące usług redysponowania, które umożliwiają operatorom systemów elektroenergetycznych żądnie zmiany trybu pracy danej instalacji np. poprzez ograniczenie oddawania energii do sieci. Znajdą on zastosowanie również do magazynów energii. Redysponowanie m.in. magazynami energii powinno opierać się na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminacyjnych kryteriach oraz podlegać zasadom rynkowym. Powyższe w konsekwencji oznacza, że w przypadku wydania polecenia redysponowania w stosunku do danej jednostki magazynowania energii, jej właścicielowi przysługiwać będzie rekompensata w wysokości przychodów netto ze sprzedaży energii elektrycznej na rynku dnia następnego, które jednostka magazynowania energii wygenerowałaby, gdyby nie wydano polecenia redysponowania.
…a co prawo polskie
W dniu 3 lipca 2021 r. weszła w życie nowelizacji Prawa energetycznego, która wprowadziła istotne zmiany w stosunku do magazynów energii. Nowe przepisy ustanowiły zasady rozliczeń umożliwiające magazynom stanowiącym element instalacji OZE pobieranie energii z sieci i jednoczesne uczestnictwo np. w systemach wsparcia, pod warunkiem wyposażenia je w dedykowane liczniki.
Zmienione zostały także zasady taryfowania magazynów energii. W rozliczeniach za świadczone usługi przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej w zakresie opłat za energię elektryczną pobraną z sieci elektroenergetycznej przez magazyn energii elektrycznej, przedmiotem rozliczenia jest wyłącznie różnica energii elektrycznej pobranej z sieci przez magazyn energii elektrycznej i energii elektrycznej wprowadzonej do sieci przez ten magazyn w danym okresie rozliczeniowym. Powyższe rozwiązaniu rozwiązało problem podwójnego taryfowania.
Szykują się zmiany
Obecnie prowadzone są prace nad implementowaniem Dyrektywy 2019/944 w efekcie czego przedstawiony został projekt ustawy z dnia o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (UC74). Przewiduje on wprowadzenie zmian umożlwiających wydawanie przez operatorów systemów elektroenergetycznych poleń ograniczenia pracy lub wyłączenia jednostek wytwórczych w postaci instalacji fotowoltaicznych i elektrowni wiatrowych. Powyższe wraz z zastosowaniem w ramach tych instalacji magazynów energii mogłoby pozwolić na przyłączenie tych instalacji mimo okresowego występowania ryzyka przeciążeń (co zmniejszyłoby liczbę wydawanych przez operatorów odmów przyłączenia do sieci).
Projekt ustawy przewiduje również wprowadzenie usług elastyczności świadczonych przez użytkowników systemu na rzecz operatora w celu zapewnienia bezpieczeństwa i zwiększenia efektywności rozwoju jego systemu, w tym zarządzania ograniczeniami występującymi w systemie. Magazyny energii stanowią doskonałe narzędzie do świadczenia usług elastyczności.
Projekt ustawy przewiduje również możliwość wykorzystania magazynów energii w tzw. agregacji energii rozumianej jako działalność polegająca na sumowaniu wielkości mocy oraz energii elektrycznej w celu jej sprzedaży, świadczenia usług systemowych lub usług elastyczności.
Ponadto inny procedowany projekt to jest projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (UC99) wprowadza mechanizmy mające na celu zwiększenie wykorzystania magazynów energii, np. poprzez wprowadzenie obowiązku wykorzystywania magazynów energii w hybrydowych instalacjach OZE.
Magazyn to nie jednostka wytwórcza
Pomimo tego, że magazyny energii niwelują skutki niestabilnego charakteru pracy instalacji OZE, a także stabilizują pracę sieci to wciąż uzyskanie warunków przyłączenia magazynu energii do sieci elektroenergetycznej nie jest łatwe. Wynika to przede wszystkim ze stanu sieci wchodzących w skład Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Większość sieci pochodzi z lat 60 i 70 i nie jest przystosowana do obsługi źródeł rozporoszonych w postaci instalacji OZE. Jak wskazano w raporcie Polityki Insight Sieć do zmiany aż 76 % linii wysokich i średnich napięć ma ponad 25 lat, a 37-42 proc. nawet ponad 40 lat. Stosowanie magazynów energii mogłoby pomóc w uniknięciu części występujących przeciążeń.
Czytaj także: Amoniak będzie lepszy niż wodór?
Operatorzy systemów elektroenergetycznych przy rozpatrywaniu wniosków o określenie warunków przyłączenia do sieci traktują magazyny energii jako jednostki wytwórcze. W sporządzanych ekspertyzach wpływu przyłączenia magazynu na sieć kryterium przesądzającym o odmowie przyłączenia jest wpływ magazynu na funkcjonowanie sieci w trybie pełnego rozładowania.
Takie założenie jest nieprawidłowe, w szczególności z uwagi na to, ze względów biznesowych właściciel magazynu nie oddawałby energii do sieci w momencie jej przeciążenia. W takich momentach energia elektryczna jest najtańsza, z tego powodu właściciele magazynów energii oddawaliby ją do sieci w momencie występowania niedoborów energii w sieci, czyli kiedy jest ona droga. Operatorzy tłumaczą swoje stanowisko brakiem stosowanych regulacji w Prawie energetycznym.
W ramach postulatu de lege ferenda należy wprowadzić zmiany w Prawie energetycznym, które ustalą zasady funkcjonowania magazynów energii w ramach sieci, w szczególności poprzez umożliwienie operatorom wydawanie poleceń, co do trybu pracy magazynu, z jednoczesnym zabezpieczenie interesów właściciel magazynów poprzez przyznanie np. rekompensat za ograniczenie pracy magazynu.
W tym miejscu należy także zwrócić uwagę na to, przepisy Prawa energetyczne nie obligują operatorów do informowania występujących o przyłączenie magazynu o dostępnych mocach przyłączeniowych, w przypadku gdy w sieci dostępna jest mniejsza moc niż wskazana we wniosku przyłączeniowym. Taki obowiązek występuje wyłączenie w stosunku do instalacji OZE. Dodatkowo operatorzy nie są zobligowani do ujawniania informacji o dotychczas wydanych warunkach przyłączenia dla magazynów energii, co także utrudnia inwestorom identyfikacje dostępnych w sieciach mocy przyłączeniowych. Bez wątpienia regulacje w powyższym zakresie powinny zostać zmienione.
Łatwiejsze przyłączenia komercyjne
Przepisy Prawa energetycznego przewidują w przypadku odmowy określenia warunków przyłączenia z powodów braku warunków ekonomicznych możliwość przyłączenia realizacji przyłączenia na zasadach komercyjnych. To oznacza, że całość kosztów związanych z przyłączeniem zobowiązany jest ponieść inwestor. W praktyce jednak operatorzy często odmawiają przyłączenia także na zasadach komercyjnych, powołując się na zbyt rozległy zakres modernizacji sieci i niemożność oszacowania opłaty, jaką miałby ponieść w tym przypadku pomiot przyłączany.
Czytaj także: Czy w Polsce powstanie prywatna elektrownia szczytowo-pompowa?
Z dniem 21 grudnia 2022 r. do Prawa energetycznego dodany został przepis art. 7 ust. 12, zgodnie z którym jeżeli odmowa przyłączenia nastąpiła z przyczyn ekonomicznych, w powiadomieniu o odmowie przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązane jest podać także szacowaną wysokość opłaty za przyłączenia na zasadach komercyjnych wraz z informacją o możliwości zażądania przedstawienia sposobu kalkulacji tej opłaty. W przypadku skorzystania z tego prawa operator w terminie 14 dni zobowiązany jest poinformować wnioskującego o przyłączenie o sposobie kalkulacji opłaty z wyszczególnieniem istotnych elementów nakładów inwestycyjnych przyjętych do kalkulacji opłaty.
Liczymy, że powyższa zmiana wpłynie pozytywnie na możliwość przyłączania magazynów energii, a także instalacji OZE wyposażonych w magazyny energii. Niewątpliwe jest to też ważny instrument, który pozwoli zweryfikować rozmiar niezbędnej rozbudowy lub modernizacji sieci w ramach postępowań prowadzonych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki mających rozstrzygnąć zasadność wydanych przez operatorów odmów przyłączenia.
—
Piotr Szwarc jest adwokatem i Senior Associate w SMM Legal
Damian Osiak jest aplikantem radcowskim i Associate w SMM Legal
