Spis treści
Efektywność energetyczna może być wtórna (poprzez realizację przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej) lub pierwotna (poprzez świadomy zakup efektywnych urządzeń i bieżącą diagnostykę kondycji zakładu). Celem polityki zakupowej jest określenie wytycznych, według których realizowane są zakupy w danym przedsiębiorstwie. Dla zakładu produkcyjnego zazwyczaj są w nim określone szczególnie urządzenia mechaniczne, materiały budowlane czy usługi serwisowe.
Sprawność dostępnych na rynku urządzeń o tej samej mocy (np. silnik elektryczny) może się różnić od kilku do nawet kilkunastu punktów procentowych. W dużych zakładach przemysłowych, takich urządzeń występują dziesiątki lub setki. W skali roku oznacza to tysiące lub dziesiątki tysięcy złotych różnicy – wydanych (lub zaoszczędzonych) na kosztach energii elektrycznej.
Polityka zakupowa to przede wszystkim procedura postępowania, która określa kolejność podejmowanych czynności, przypisanie poszczególnych czynności do stanowisk oraz decyzyjność poszczególnych działów. Taka procedura określana jest indywidualnie dla każdego przedsiębiorstwa. Przedstawiamy niektóre z możliwości jak wykorzystać politykę zakupową aby służyła oszczędnościom w fabryce nie tylko na początku, ale również w całym cyklu życia kupowanego urządzenia.
Kształt polityki zakupowej w przedsiębiorstwach
Obecna polityka zakupowa w przedsiębiorstwach bardzo często jako główne kryterium (lub jedyne) podaje cenę. Oczywiście dane urządzenie musi spełniać swoją funkcję – silnik elektryczny o mocy znamionowej 11 kW musi mieć 11 kW – aspekt funkcjonalności nie będzie tutaj rozpatrywany.
Czytaj także: Audyt energetyczny przedsiębiorstwa – kiedy jest obowiązkowy i co ma zbadać?
Czasami zdarza się również, że dodatkowym kryterium zakupowym jest okres gwarancji, czas dostawy lub wymagana częstotliwość i koszty serwisowania danego urządzenia.
Żadne z powyżej opisanych kryteriów nie odnosi się jednak do efektywności energetycznej ani energochłonności danego urządzenia. Przykładowy silnik elektryczny o mocy znamionowej 11 kW, niezależnie od producenta i sprawności, zawsze powinien mieć około 11 kW mocy na wale. Jednak to właśnie jego sprawność definiuje ile energii elektrycznej z sieci pobiera urządzenie i jaki będzie koszt jego eksploatacji.
Zasady ogólne dokonywania zakupów
Przy dokonywaniu zakupów należy przestrzegać następujących zasad:
- zachowania uczciwej konkurencji, przejrzystości dokumentów i równego traktowania dostawców,
- racjonalnego gospodarowania środkami finansowymi, w tym wydatkowania funduszy w sposób celowy, oszczędny oraz umożliwiający terminową realizację zadań,
- optymalnego doboru metod i środków w celu uzyskania najlepszych efektów z danych nakładów.
Czynności związane z zamówieniami i zakupami powinny być wykonywane przez pracowników zapewniających bezstronność i obiektywizm. Należy jednak tych pracowników wyposażyć w odpowiednie narzędzia i wiedzę, aby mieli możliwość adekwatnego porównania często bardzo różnych ofert.
Przy porównywaniu różnych urządzeń często istotne są inne parametry techniczne, które zapewniają jego prawidłowe zastosowanie. W przypadku kotłów porównywalnym parametrem będzie moc grzewcza , a w przypadku sprężarek powietrza będzie to przede wszystkim ich wydajność. Dla inwestora ważna powinna być również efektywność energetyczna, czyli sprawność z jaką dane urządzenie przetwarza zużywaną energię. Wpływa to bezpośrednio na koszt eksploatacji w dłuższym okresie czasu.
Kotłownia
Sprawność w przypadku kotłów to stosunek wytworzonej energii, która wykorzystywana jest dalej w procesach, do energii dostarczonej w paliwie do kotłów. Im jest wyższa, tym mniej paliwa potrzeba do osiągnięcia wymaganego efektu. W przypadku postępowań związanych z zakupem odpowiednich kotłów istotna jest moc jednostki (w przypadku mniejszych zalecane są kotły kondensacyjne), efektywność wykorzystania spalin (np. poprzez zabudowę ekonomizerów) lub pozostałych traconych strumieni energii (np. odzysk ciepła z odsolin).
Czytaj także: Instalacja PV o mocy 50 kW w firmie: koszty, okres zwrotu i zasady rozliczeń
Przewidzenie takich elementów już na etapie zakupów pozwoli ograniczyć bezpośrednie koszty (mniejsze nakłady na paliwo), ale również optymalnie przygotować inwestycję (zmiany wprowadzane na działającym układzie, np. poprzez budowę układu odzysku energii) są trudniejsze i bardziej kosztochłonne niż uwzględnienie ich w pierwotnym postępowaniu.
Sprężarki powietrza
W sprężarkach kluczowym wskaźnikiem efektywności jest ilość energii niezbędna do wytworzenia m3 powietrza. Bardzo duża część energii pobieranej przez sprężarki jest tracona, albo w formie wydzielanego ciepła albo poprzez nieoptymalny tryb pracy jałowej.
W przypadku postępowań dotyczących zakupów sprężarek zaleca się, aby urządzenia posiadały możliwość zabudowy instalacji odzysku ciepła. Ważne jest również, żeby w miarę możliwości urządzenia były zmiennoobrotowe, dzięki czemu będą mogły dostosowywać pobór energii do obciążenia pracy. W przypadku większej liczby sprężarek optymalnym rozwiązaniem jest instalacja sterownika nadrzędnego zarządzającego pracą poszczególnych urządzeń.
Urządzenia chłodnicze
Efektywność energetyczna agregatów chłodniczych określana jest poprzez współczynnik wydajności chłodniczej. Jest to stosunek użytecznej mocy chłodniczej do pobieranej przez agregat mocy elektrycznej. Wyższą sprawność mają urządzenia inwerterowe, ponieważ możliwe jest regulowanie wydajności chłodniczej do obciążenia instalacji (i tym samym pobór energii elektrycznej). Tam, gdzie temperatura schładzanego czynnika nie musi być ujemna, zalecane jest wykorzystanie freecoolingu – wykorzystania chłodu zawartego w powietrzu zewnętrznym, jeżeli temperatura zewnętrzna jest niższa niż temperatura pożądana w obsługiwanym obszarze.
Napędy (silniki elektryczne)
Napędy w postaci silników elektrycznych występują w niemal wszystkich układach zakładu produkcyjnego. Z tego względu, efektywność energetyczna wielu urządzeń zależy od efektywności energetycznej zastosowanych w nich silników elektrycznych (pompy, sprężarki powietrza, agregaty chłodnicze itp.).
Czytaj także: Jak zaoszczędzić na klimatyzacji w firmie?
Na rysunku 1 przedstawiono graficzną prezentację minimalnych wymogów dla danej klasy sprawności silnika elektrycznego wg IEC 60034-30-1.
Zalecane jest dokonywanie zakupu silników elektrycznych najwyższej klasy sprawności jakie jest to możliwe, czyli klasy IE4. Dla silników elektrycznych przedstawiamy przykład obliczeniowy.
Fragment linii produkcyjnej zasilany jest silnikiem elektrycznym o mocy znamionowej 11 kW i pr. obrotowej 1450 obr/min. Średnioroczny czas pracy silnika to 4 000 godzin, a koszt składników zmiennych energii elektrycznej to 300 zł/MWh. Silnik ten uległ uszkodzeniu i niezbędna jest jego wymiana. Do wyboru są trzy silniki:
silnik elektryczny klasy IE2 cechujący się sprawnością na poziomie 90,0% (przy 100% obciążenia) i kosztujący 1 500,00 zł netto,
silnik elektryczny klasy IE3 cechujący się sprawnością na poziomie 91,5% (przy 100% obciążenia) i kosztujący 2 000,00 zł netto,
silnik elektryczny klasy IE4 cechujący się sprawnością na poziomie 93,0% (przy 100% obciążenia) i kosztujący 3 000,00 zł netto.
Jak wynika z obliczeń, najkorzystniejszym wariantem jest wybór silnika najwyższej dostepnej klasy sprawności. Mimo znaczącego wzrostu kosztu inwestycyjnego, zwrot zostanie osiągnięty już po około 3-ch latach (Simple Pay Back Time – prosty czas zwrotu z inwestycji). Każdy następny miesiąc eksploatacji urządzenia wiązał się będzie z generowaniem oszczędności.
Na rysunku 1 przedstawiony został wykres prezentujący wyniki przeprowadzonej analizy NPV dla inwestycji na przestrzeni 10 lat z uwzględnieniem stopy dyskonta (utraty wartości pieniądza w czasie) na poziomie 5%. Poziomem odniesienia jest silnik klasy IE2.
Po 10 latach bilans finansowy dla silnika klasy IE3 wynosił będzie +1 356,69 zł, a bilans finansowy dla silnika klasy IE4 wynosił będzie +2 153,38 zł.
Podsumowanie
Wszyscy przedsiębiorcy chcą osiągnąć najwyższą jakość produktów i usług przy jak najniższych kosztach prowadzenia działalności. Dzięki temu mogą oferować atrakcyjne ceny i zyskać konkurencyjność. Na te koszty składają się zarówno koszty inwestycyjne jak i eksploatacyjne.
Określając budżet przedsiębiorstwa w interwale rocznym, bardzo często koszty inwestycyjne przedkładane są nad koszty eksploatacyjne. Praktyka pokazuje jednak, że czas użytkowania instalacji i urządzeń jest znacznie dłuższy niż planowany przy projektowaniu.
Czytaj także: Jak zarządzać energią w organizacji i zmotywować do oszczędzania pracowników?
Efektywność energetyczna instalacji i urządzeń w przedsiębiorstwach jest kluczowa, ponieważ umożliwia osiągnięcie lepszych rezultatów w wieloletniej perspektywie. Dlatego warto o niej myśleć już na etapie zakupów.
