Spis treści
Koszty ogrzewania w kwietniu – minus 2 zł
Zapytaliśmy ChatPGT o to czy można obniżyć rachunek za ogrzewanie o ponad 100%. „Nie, nie jest możliwe obniżenie rachunku za ogrzewanie o ponad 100%, ponieważ oznaczałoby to, że nie tylko nie ponosisz żadnych kosztów, ale dodatkowo otrzymujesz zapłatę za zużycie energii, co w praktyce nie występuje” – odpowiedział. A jednak…
Nic dziwnego, że ChatPGT nie potrafił dziś prawidłowo odpowiedzieć na nasze pytanie. To tylko model językowy, który korzysta z wiedzy zgromadzonej w Internecie, a realnie ujemny rachunek za ogrzewanie, jaki w kwietniu odnotowaliśmy w naszym mieszkaniu-laboratorium #WNLAB, jest jednym z pierwszych takich w historii.
W kwietniu koszt ogrzewania 80-metrowego mieszkania w bloku z lat 90. wyniósł nas minus 2 zł. W siostrzanym (nieco cieplejszym) mieszkaniu referencyjnym trzeba było zapłacić za pobraną energię cieplną z sieci miejskiej 93 zł brutto. Oszczędności na ogrzewaniu naszego mieszkania w kwietniu przekroczyły zatem 100%.
Do tego musimy dodać jeszcze 3 zł kosztów energii elektrycznej, jaką pobrał rekuperator, a ściślej rzecz biorąc wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. Bez niej tak duże oszczędności nie byłyby możliwe. Ostatecznie użytkowanie całego systemu HVAC (ogrzewania-wentylacji-klimatyzacji) kosztowało nas zatem 1 zł.
Teoretyczne oszczędności mogłyby przekroczyć 4000 zł/rok
Jeżeli weźmiemy pod uwagę cały okres, w jakim użytkujemy nasze mieszkanie-laboratorium #WNLAB, czyli od stycznia 2025 roku, to w ciągu 4 miesięcy sezony grzewczego zaoszczędziliśmy na ogrzewaniu 400 zł. Wynika to jednak w znacznej mierze z faktu, że mamy tu bardzo tanie warszawskie ciepło sieciowe (70 zł/GJ). W większości polskich miast koszty ciepła sieciowego będą dwukrotne wyższe, a oszczędności w całym sezonie grzewczym przekroczyłyby 2000 zł na samych opłatach zmiennych.
Oszczędności byłyby większe, gdybyśmy postawili na jedną kartę i wypowiedzieli umowę na zakup ciepła i ciepłej wody użytkowej z sieci miejskiej, przechodząc w całości na ogrzewanie mieszkania i wody za pomocą… klimatyzacji. Do uzyskiwanych oszczędności doliczylibyśmy bowiem także koszty podgrzania wody i opłaty stałe za dostarczanie ciepła (ponad 2000 zł rocznie). Nawet bez kosztów zmiennych podgrzewania wody, sumaryczne oszczędności na kosztach stałych i zmiennych mogłyby sięgać zatem w naszym mieszkaniu ok. 3000 zł, a w mniejszych miejscowościach (gdzie koszty zmienne ciepła są wyższe) mogłyby przekraczać 4000 zł/rok.
Czy klimatyzator może zastąpić ciepłownię?
Sama możliwość wypowiedzenia umowy na dostawy ciepła sieciowego do mieszkania w bloku jest zapewne tematem na osobną dyskusję co do tego, czy dziś prawo w ogóle przewiduje takie możliwości.
Musimy się przy okazji przyznać do błędu. Nasze poszukiwania nowych technologii do zastosowania w #WNLAB nie był wystarczające na etapie projektowania i realizacji remontu mieszkania. Dlatego nie zastosowaliśmy w nim klimatyzacji typu multisplit z bojlerem na ciepłą wodę użytkową. Nie mieliśmy pojęcia, że takie rozwiązania istnieją. Gdybyśmy to zrobili, oszczędności na dostawie ciepłą do mieszkania byłyby znacznie większe.
Osobom, które są na wcześniejszym etapie inwestycji, pozostawiamy zatem krótki film pokazujący jak może działać takie rozwiązanie. Według naszych informacji, w ślady Daikina starają się już także iść niektórzy konkurenci
Po pierwsze: termomodernizacja
Więcej o tym czym jest #WNLAB i jakie zastosowaliśmy w tym mieszkaniu rozwiązania, piszemy tutaj. Krótko podsumowując, mowa o mieszkaniu w bloku z lat 90., mocno zewnętrznym (2,5 strony zewnętrzne, 1/3 podłogi wisi nad ulicą), w miarę przyzwoicie ocieplonym (5 cm oryginalnego styropianu między pustakami, następnie dołożone 5 cm podczas termomodernizacji budynku). W trakcie remontu wymieniliśmy oryginalne drewniane okna na trzyszybowe plastikowe o niskim współczynniku przenikania ciepła (0,5 W/m2K dla szyby i ok. 0,8 dla zrealizowanych okien), z ciepłym montażem. Zamontowaliśmy też rekuperację. Wymiana okien i likwidacja klasycznej wentylacji grawitacyjnej to dwa kluczowe czynniki ograniczające pobór ciepła w mieszkaniu.
Ogrzewanie klimatyzacją? Miało być ciekawostką
W trakcie prac nad projektem #WNLAB zakładaliśmy, że mieszkanie nadal będzie ogrzewane z sieci ciepłowniczej. Chcieliśmy pokazać jedynie o ile da się zmniejszyć ilość pobieranej energii cieplnej. Osobnym elementem miała być klimatyzacja, montowana dla komfortu mieszkańców latem, ze względu na rosnącą ilość upalnych dni i tropikalnych nocy.
Podczas planowania systemu wentylacji, konsultujący projekt #WNLAB dr Ludomir Duda zasugerował, że przy wymianie okien i zamontowaniu rekuperacji, straty cieplne spadną tak bardzo, że nawet pojedynczy klimatyzator powinien wystarczyć do zapewnienia komfortu cieplnego mieszkania.
Ogrzewanie klimatyzacją brzmiało nam wówczas jak ciekawostka, którą warto pokazać. Nie zakładaliśmy, że stanie się podstawową formą ogrzewania. Skonsultowaliśmy możliwe opcje i zdecydowaliśmy się na klimatyzację (czy właściwie pompę ciepła powietrze-powietrze) japońskiego Daikna typu multisplit, czyli z jednym agregatem na balkonie (o mocy chłodniczej 6,8 kW) i trzema jednostkami wewnętrznymi (Daikin Stylish) w każdym z pokoi. Zdecydowały pozytywne opinie ekspertów z branży i cicha praca sprężarki (w budynku wielorodzinnym to istotny aspekt). Klimatyzator grzeje do -15 st. C na zewnątrz. Tej zimy temperatura na naszych czujnikach nawet na chwilę nie spadła poniżej tej wartości.
Jak sprzedawca prądu dopłacał nam do ogrzewania
Oba mieszkania (#WNLAB i sąsiednie mieszkanie referencyjne) mamy opomiarowane od stycznia. Zgodnie z założeniami projektu testowaliśmy w tym czasie trzy różne modele: ogrzewanie pół na pół klimatyzacją i grzejnikami (styczeń), ogrzewanie tylko ciepłem sieciowym (luty) i ogrzewanie tylko klimatyzacją (marzec).
Od kwietnia i w maju (pomimo majowej fali zimna niewidzianej od lat), mieszkania nie musimy już ogrzewać. W kwietniu ponownie włączyliśmy klimatyzację na funkcję grzania tylko dlatego, że mogliśmy na tym zarobić. Ceny energii elektrycznej na giełdzie spadły tak bardzo, ze pobór prądu w domu pokrywał z nawiązką wszystkie opłaty dla sprzedawcy (więcej o Pstryk przeczytasz tu), koszty dystrybucji i podatki, czyli realnie nasz rachunek miesięczny pomniejszał się z każdą konsumowaną kilowatogodziną (zobacz więcej: Ujemne ceny energii elektrycznej: kto komu płaci i dlaczego?). W maju po raz pierwszy korzystaliśmy już z chłodzenia.
Jak pompa ciepła współpracuje z taryfą dynamiczną?
Projektując #WNLAB zakładaliśmy, że połączymy źródła ciepła z czujnikami temperatury oraz informacjami o cenach energii od sprzedawcy za pomocą jednego systemu smart-home. System Fibaro bardzo dobrze spisuje nam się w obszarze pomiarów temperatur oraz jakości powietrza. Za jego pomocą sterujemy także filtrem antysmogowym na czerpni powietrza (prosty warunek: gdy w mieszkaniu rośnie stężenie pyłów, włącz „smart” gniazdko do którego podłączony jest elektrofiltr, a gdy powietrze się oczyści, wyłącz gniazdko). Do dziś nie połączyliśmy go jednak z klimatyzacją i rekuperatorem. Być może dlatego, że nie okazało się to niezbędne.
Niskie ceny prądu wraz z dystrybucją występują codziennie o bardzo podobnych godzinach: w środku nocy zimą i w środku dnia od wiosny do jesieni. Za pomocą standardowej aplikacji Daikina ustawiliśmy więc ogrzewanie na określone godziny i przestawiliśmy, gdy fotowoltaika zaczęła być już wyraźnie widoczna w cenach prądu. Dobowy wykres cen prądu mamy w aplikacji sprzedawcy prądu (Pstryk).
Z kolei wentylację, którą pierwotnie planowaliśmy powiązać zarówno ze stężeniem CO2 i LZO, jak i cenami energii, ustawiliśmy na podstawowym manipulatorze producenta (Pro-Vent) w formie harmonogramu dobowego. Ostatecznie pobór mocy wentylatora jest tak niewielki (zwykle 7-17 W), że godziny poboru są pomijalne z punktu widzenia rachunków za prąd.
„Pasożytnictwo cieplne”, czyli zakorzeniona komuna
W tym miejscu część czytelników ma już w głowie: „no tak, nie ogrzewają mieszkania, bo inni ich grzeją”. Warto więc ustalić kilka faktów. Na potrzeby porównań, powietrze w #WNLAB i sąsiednim mieszkaniu referencyjnym mamy opomiarowane (zbieramy informacje nt. temperatury, wilgotności, stężenia CO2 i lotnych związków organicznych). Aby badanie było miarodajne, dostosowaliśmy temperaturę w #WNLAB do mieszkania referencyjnego i jest ona dość wysoka (22-24 st. C). Jest wyższa niż zalecana przez WHO i ekspertów od efektywności energetycznej (narażamy się tym samym na karcące uwagi dr Dudy). Ci więcej, od maja mieszkanie musimy już delikatnie chłodzić, aby utrzymywać zadaną temperaturę.
Z pewnością wielu czytelników utrzymuje w swoich gospodarstwach domowych niższe temperatury i całkiem słusznie – obniżenie temperatury w pomieszczeniach o 1 st. C ogranicza rachunki za ogrzewanie o 5-8%.
Pojawiające się w debatach o ogrzewaniu w budynkach wielorodzinnych pojęcie „pasożytnictwa cieplnego” jest dziwacznym tworem łączącym komunę z kapitalizmem. Z jednej strony za komuny ciepło było tak tanie (często sprzedawane poniżej pełnych kosztów wytworzenia i amortyzacji majątku), że podstawowym sposobem regulacji temperatury było otwieranie na oścież okien. Co więcej, w wielu spółdzielniach mieszkaniowych do dziś brakuje przypisywania poboru ciepła do konkretnych lokali, więc obniżanie temperatury przez otwarcie okien nie zostało zapomniane (Prawo energetyczne pozostawiło spółdzielniom taką możliwość – więcej o tym i sposobach rozliczania ciepła w budynkach wielolokalowych można przeczytać w tej analizie).
Z drugiej strony tam, gdzie takie próby są podejmowane, osoby utrzymujące temperaturę zalecaną przez normy WHO, oskarżane są o „pasożytnictwo cieplne”, gdy sąsiedzi utrzymują w swoich mieszkaniach znacznie wyższe temperatury, a zatem dochodzi do istotnego przenikania ciepła przez przegrody. Przepisy nie definiują przy tym minimalnej temperatury, jaką powinni utrzymywać mieszkańcy. Rozporządzenie o warunkach technicznych budynków mówi jedynie, że szczytowa moc cieplna powinna umożliwiać utrzymanie 20 st. C w pokojach.
Czy ogrzewanie klimatyzacją wysusza powietrze?
Częstą obawą związaną z ogrzewaniem mieszkania klimatyzacją jest wysuszanie powietrza. Po uruchomieniu klimatyzacji natychmiast widzimy spadek wilgotności względnej (procentowej) na miernikach i da się to minimalnie odczuć we wdychanym powietrzu.
Nie wynika on jednak z wykraplania wilgoci z mieszkania, jak przy chłodzeniu. Masa wody w powietrzu utrzymuje się na zbliżonym poziomie, ale cieplejsze powietrze jest w stanie pomieścić więcej wilgoci. Skoro przy 20 st. C mieliśmy ok. 7 g/m3 wilgoci w mieszkaniu, co dawało nam 40% wilgotności względnej na miernikach, to po podgrzaniu powietrza do 25 st. C, te same 7 g wilgoci da nam już jedynie 30% wilgotności względnej. Identyczny efekt osiągniemy przy ogrzewaniu grzejnikami czy podłogówką. Nie zobaczymy jednak tu tak szybkiej zmiany wilgotności, bowiem ogrzewają one powietrze bardzo wolno.
Gdy klimatyzacja kończy grzać, powietrze oddaje ciepło ścianom i meblom, ochładza się, a wilgotność względna ponownie rośnie. Zimą, ze względu na to, że w zimnym powietrzu mieści się bardzo mało wilgoci, a w #WNLAB generujemy jej niewiele (suszarka do ubrań zamiast wywieszania ich w mieszkaniu oraz brak generowania pary ze spalania gazu, bo używamy płyty indukcyjnej), to i tak używamy nawilżacza powietrza. Ważne, aby był ustawiony tak, aby nie próbował dojść do zadanej wilgotności podczas ogrzewania klimą, bo zaraz po zakończeniu ogrzewania, gdy powietrze się ostudzi, uzyskalibyśmy wilgotność na poziomie przekraczającym 60%.
Kiedy ogrzewanie pompą ciepła będzie tańsze?
Warto oczywiście dodać, że ujemny koszt ogrzewania, jaki odnotowaliśmy w kwietniu, jest raczej ciekawostką i nie należy oczekiwać, że będzie się często powtarzać. Korzystanie z cen dynamicznych obarczone jest ryzykiem, z którego trzeba sobie zdawać sprawę. W każdej chwili, jako odbiorca domowy, mamy jednak prawo powrotu do taryfy regulowanej.
Korzystając z taryfy dwustrefowej G12, a zatem płacąc w tańszych godzinach ok. 75 gr/kWh brutto za energię wraz z dystrybucją, przy założeniu uzyskiwania efektywności pompy ciepła na poziomie COP=3, ogrzewanie klimatyzacją opłaca nam się dopóki za alternatywne ciepło nie płacimy mniej niż 25 gr/kWht (czyli 70 zł/GJ brutto). Dla przykładu przy nowoczesnym kotle gazowym kondensacyjnym zapłacimy za ogrzewa blisko 40 gr/kWht (ok. 110 zł/GJ). W wielu spółdzielniach mieszkaniowych za ciepło sieciowe zapłacimy ok. 200 zł/GJ.
Co byśmy zmienili?
Na koniec kilka refleksji z pierwszych miesięcy testowania rozwiązań zastosowanych w #WNLAB. Po pierwsze, gdybyśmy mieli coś poprawić w tej instalacji, to poza decyzją o zamontowaniu także bojlera połączonego z klimatyzatorem, zamontowalibyśmy jeszcze jedną jednostkę wewnętrzną w łazience. Dostępne niemal od razu ciepłe powietrze zapewniałoby komfort termiczny w łazience bez potrzeby utrzymywania w niej stale wyższej temperatury, jednocześnie ułatwiałoby jej odwilżanie.
Po drugie, zdecydowanie warto łączyć ogrzewanie pompą ciepła powietrze-powietrze z rekuperacją. Pamiętajmy, że grzejemy powietrze, które dopiero musi ogrzać ściany i meble. Przy wentylacji grawitacyjnej znaczna część tego ciepła od razu bezpowrotnie przepadnie w przewodach wentylacyjnych. Natomiast przy wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, większość energii cieplnej posłuży do ogrzania napływającego do mieszkania świeżego powietrza. Wentylacja mechaniczna ułatwia także rozprowadzanie ciepła po mieszkaniu nawet, gdy grzejemy tylko jedno z pomieszczeń.
Po trzecie, na etapie projektowania klimatyzacji zastanawialiśmy się czy zastosować tylko jedną większą jednostkę wewnętrzną, czy zamontować mniejsze w każdym z pokoi. Wybraliśmy tę drugą opcję, chociaż jej koszty były wyższe ze względu na konieczność kucia podłogi i zastosowanie dłuższych linii freonowych (montaż całego systemu kosztował nas nieco ponad 8 tys. zł). Była to dobra decyzja, bo akurat dwie sypialnie, w których klimatyzator nie zostałby zamontowany w wariancie budżetowym, mają okna od północy i są wyraźnie chłodniejsze. Właściwie to one nagrzewane są w pierwszej kolejności, podczas gdy zwykle wystarczy rozprowadzanie ciepła kanałami wentylacyjnymi, aby zapewnić komfortową temperaturę w pokoju dziennym.
Uwagi końcowe
Jest to kolejny z serii artykułów opisujący doświadczenia z naszego mieszkania-laboratorium. Przy realizacji projektu #WNLAB korzystaliśmy ze wsparcia merytorycznego i rzeczowego partnerów wymienionych poniżej. Nie mają oni jednak żadnego wpływu na dobór, treści i sposób przedstawienia danych.
