Kryzys gospodarczy spowodowany COVID-19, i prawdopodobna recesja, jest ważnym momentem, w którym można podjąć istotne decyzje dotyczące rynku energii w Polsce, które przełożą się na utrzymanie, a nawet zwiększenie, konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, a odbiorcom detalicznym umożliwią dostęp do energii po akceptowalnej cenie.
Diagnoza sytuacji na rynku energii oraz rekomendacje działań sformułowane zostały w raporcie „Jak osiągnąć konkurencyjne ceny energii przy wychodzeniu z kryzysu do 2023 roku?”, który powstał na zlecenie Fundacji Przyjazny Kraj. Autorem raportu jest dr Jan Rączka z firmy analitycznej Alternator, zajmującej się energetyką oraz ochroną środowiska.
– Przez wiele dekad elektroenergetyka mogła liczyć na korzystne regulacje i dodatkowe finansowanie. Było to spowodowane zależnościami własnościowymi, przymierzem z górnictwem, postrzeganiem kosztów energii jako wrażliwych społecznie i politycznie. Kryzys gospodarczy, wywołany epidemią koronawirusa, zmienia hierarchię priorytetów. Elektroenergetyka najprawdopodobniej utraci swoją uprzywilejowaną pozycję w obliczu licznych i bardzo wysokich wydatków niezbędnych dla ratowania innych sektorów i zapewnienia ciągłości świadczenia usług publicznych, w szczególności w obszarze ochrony zdrowia publicznego. Kryzys gospodarczy drastycznie zmniejszy wpływy do budżetu. Rząd będzie musiał oszczędzać na wszystkim, również na energetyce. Niezależnie od tego, jak będzie kształtowana polityka energetyczna, utrzymanie niskich cen energii w okresie wychodzenia z kryzysu gospodarczego do 2023 roku jest ważne zarówno dla przedsiębiorców, jak i sektora publicznego i gospodarstw domowych – uważa dr. Jan Rączka.
Rekomendacje działań na lata 2020-2023
- Nowe aukcje na rynku OZE. Zakontraktować w ramach aukcji OZE i uruchomić do 2023 roku ok. 6-8 GW mocy w elektrowniach słonecznych. Podwoić tempo rozwoju energetyki solarnej do roku 2023 w celu obniżenia cen energii elektrycznej. Bardzo ważna jest taka przebudowa struktury wytwórczej, żeby zmniejszyć zależność cen energii od źródeł charakteryzujących się wysoką emisyjnością. Obecnie realizowane 3,3 GW mocy w budowanych eektrowniach wiatrowych wraz z rekomendowanymi, dodatkowymi 6-8 GW w elektrowniach słonecznych, żeby „wypchnąć” z merit order (uszeregowanie źródeł wytwórczych pod względem kosztów) stare bloki węglowe.
- Przygotowanie pakietu inwestycji w lądowe elektrownie wiatrowe. Wskazanie w Polityce Energetycznej Państwa rozwoju energetyki wiatrowej jako priorytetu, zakładającego podwojenie mocy w tym sektorze do roku 2030, czyli osiągnięcie poziomu min. 12 GW zainstalowanej mocy. Skreślenie zapisów ustawy odległościowej w celu umożliwienia przygotowania nowych inwestycji.
- Zwiększenie elastyczności Krajowego Systemu Energetycznego. Wskazanie rozwoju energetyki gazowej jako priorytetu w PEP. Zastąpienie najstarszych bloków na węgiel kamienny oraz na węgiel brunatny turbinami gazowymi do roku 2030. Zapewnienie możliwości zintegrowania dużego wolumenu mocy elektrowni słonecznych i wiatrowych z Krajowym Systemem Energetycznym.
- Reforma systemu białych certyfikatów. Nałożyć na podmioty zobowiązane obligo umarzania 100% białych certyfikatów, realizując cel redukcji zużycia energii o 0,8% rocznie. Wzmocnić sankcje poprzez wykreślenie z przepisów mechanizmu opłaty zastępczej, zastępując go karami w wysokości pięciokrotności obecnej stawki tej opłaty. Przeprowadzić cyfryzację procesu wnioskowania i przydzielania białych certyfikatów, której celem będzie uproszczenie i przyspieszenie procesu. Uruchomić proces elektroniczny od 2021 roku.
- Przedsiębiorstwa energetyczne jako promotorzy energooszczędności. Przedsiębiorstwa energetyczne, które w świetle ustawy o efektywności energetycznej są podmiotami zobowiązanymi, muszą podjąć się roli agregatorów, tzn. pośredników pomiędzy odbiorcami wykonującymi liczne, ale drobne inwestycje w energooszczędność, a Urzędem Regulacji Energetyki, który przyznaje białe certyfikaty za trwałe zmniejszenie zużycia energii.
- Walka z ubóstwem energetycznym. Odejść od szerokiego wsparcia w postaci rekompensat cen energii, natomiast skoncentrować się na skutecznej ochronie przed ubóstwem energetycznym gospodarstw domowych, które rzeczywiście tego potrzebują. Zmienić kryteria i metody udzielania wsparcia, a też przenieść odpowiedzialność za udzielanie wsparcia na przedsiębiorstwa energetyczne.
- Uzdrowienie sektora wydobycia węgla kamiennego. Wytypować nierentowne kopalnie oraz pokłady węgla o zbyt niskiej jakości surowca. Wdrożyć program zamykania tych obiektów i złóż.
O Fundacji Przyjazny Kraj
Fundacja Przyjazny Kraj, powołana w 2013 roku przez prywatnych fundatorów, jest organizacją pozarządowa, która w celach statutowych posiada m.in. prowadzenie badań i analiz dotyczących systemów regulacyjnych i ekonomicznych, promowanie wolności gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości, działalność edukacyjną, podejmowanie działań wspierających rozwój aktywności obywatelskiej i społecznej, wzrost efektywności działania instytucji państwowych i samorządowych.
