Spis treści
W końcu lat 90., w warunkach lawinowo rosnącego popytu na gaz i produkty ropopochodne, kraje Środkowego Wschodu postawiły na intensywny rozwój własnej branży paliwowej. Równocześnie zachęcały firmy naftowe do inwestowania, tworząc system ulg i ułatwień oraz korzystną politykę cenową.
W przypadku Pakistanu polityka rządu doprowadziła do znacznego wzrostu zainteresowania firm zagranicznych tym krajem. Z kolei celem PGNiG, jako firmy zainteresowanej inwestowaniem za granicą, było poszukiwanie i odkrywanie nowych złóż węglowodorów oraz zapewnienie nowego rynku zbytu dla firm serwisowych z Grupy Kapitałowej PGNiG.
Podstawowe paliwo dla gospodarki kraju
Pakistan zużywa rocznie nieco ponad 40 mld m sześc. gazu ziemnego (43,6 mld m sześc. w 2018 roku wg raportu BP), z czego niemal połowa służy do wytwarzania energii elektrycznej, a po ponad 20 proc. zużywają gospodarstwa domowe i przemysł chemiczny, produkujący nawozy. W przeliczeniu na głowę mieszkańca konsumpcja nie jest jednak zbyt wielka, bo kraj z liczbą mieszkańców ponad pięć razy większą od Polski zużywa tylko dwa razy więcej gazu. Jednak popyt na to paliwo bardzo szybko rośnie. Do tego stopnia, że w ciągu ostatnich kilku lat w Pakistanie zaczęło gazu istotnie brakować.
Rząd znów poszukuje więcej zagranicznych inwestycji
Produkcja gazu w Pakistanie osiągnęła szczyt między 2012 a 2014 rokiem, kiedy wydobywano ponad 42 mld m sześc. rocznie. Potem jednak – według danych pakistańskiego Ministerstwa Ropy – wydobycie ustabilizowało się na poziomie ok. 41 mld m sześc. Wraz ze wzrostem liczby mieszkańców (obecne dane mówią o 210 mln mieszkańców), zwiększa się zapotrzebowanie na energię, w tym na gaz. W ciągu ostatnich pięciu lat popyt na gaz wzrósł o około 25 proc.
W Pakistanie obecni są najwięksi światowi gracze sektora upstream. Z koncernów wywodzących się z naszej części Europy działają tutaj MOL i OMV. Od wielu lat jest tu włoskie Eni. Silną pozycję ma kuwejcki KUFPEC. Aktywne są także przedsiębiorstwa chińskie. Wśród firm serwisowych mocno zaznaczyli swoją obecność Amerykanie m.in. Schlumberger i Halliburton. Właśnie w takim gronie swoją działalność w Pakistanie prowadzi PGNiG, a z Grupy Kapitałowej usługi wiertnicze i serwisowe realizuje tu także Exalo Drilling SA.
W marcu 2019 roku rząd Pakistanu ogłosił, że zaoferuje zagranicznym inwestorom nowe koncesje poszukiwawcze, obiecując atrakcyjne warunki. Głównym celem jest zwiększenie bazy zasobowej węglowodorów i intensyfikacja wydobycia, w celu zapewnienia nieprzerwanych dostaw tego paliwa.
Pakistan, w celu rozwiązania problemu deficytu gazu, rozwija sektor importu LNG. W kraju działają dwa terminale, którymi sprowadzono w 2018 roku 6,75 mln ton LNG, co odpowiada ponad 9 mld m sześc. gazu. W ciągu dwóch lat import LNG wzrósł o 45 proc.
Tight gas z Pakistanu
Zasoby gazu konwencjonalnego pakistańskie Ministerstwo Ropy szacowało na początku tego roku na około 600 mld m sześc. Natomiast tylko zasoby gazu ze złóż typu tight szacowane są według różnych źródeł na około dwu-trzykrotnie większe. W polskiej nomenklaturze opisywany jest on jako gaz zamknięty („tight gas”), ale używane są również terminy: uwięziony, związany, zaciśnięty. Do jego wydobycia stosuje się metodę intensyfikacji wydobycia poprzez szczelinowanie hydrauliczne.
Od 2012 roku rząd Pakistanu premiuje wydobycie tight gas, płacąc za niego producentom więcej, niż za gaz ze złóż konwencjonalnych. PGNiG działa w Pakistanie od 1997 roku, ale w ostatnich latach wyspecjalizowała się w poszukiwaniach właśnie tego typu złóż.
Własne koncesje, rosnące zasoby
Od 2005 roku PGNiG (jako operator z 70 % udziałem) we współpracy z pakistańską firmą państwową Pakistan Petroleum Limited – (PPL – 30 % udziałów), prowadzi działalność na koncesji poszukiwawczej Kirthar. W trakcie prac poszukiwawczo-rozpoznawczych PGNiG odkryło tam 2 złoża gazu – Rehman w 2009 roku i Rizq w 2015. Równolegle z pracami poszukiwawczymi prowadzono budowę instalacji wydobywczej, której pierwszy etap ukończono w 2015 roku. Tym samym na złożu Rehman PGNiG posiada pierwszą własną kopalnię gazu na lądzie, zlokalizowaną poza granicami Polski.
Latem 2011 roku pakistański minister ds. ropy i zasobów naturalnych ogłosił, że to właśnie PGNiG znalazło pierwszy gaz niekonwencjonalny o komercyjnym znaczeniu w Pakistanie. Minister zapowiadał szybką eksploatację tych zasobów, bo – jak tłumaczył w czasie wizyty w Polsce – gaz z nich może stać się alternatywną dla ropy. Jak wtedy podawał, szacunki pakistańskich złóż gazu typu tight gas mówiły o prawie 1,5 bln m sześc.
Pierwsze wydobycie i nowe szacunki
Od czerwca 2013 roku prowadzona była próbna eksploatacja złoża Rehman, a wyprodukowany gaz był sprzedawany do miejscowej sieci gazowej. Gaz eksploatowany przez PGNiG w ramach miejscowych regulacji uzyskał status niekonwencjonalnego tight gas i jest sprzedawany korzystniej niż wynosi podstawowa taryfa kupna.
W efekcie dalszych prac poszukiwawczych w 2015 roku oceniono, że zasoby gazu naturalnego znajdujące się na koncesji Kirthar dla złóż Rehman i Rizq w przeliczeniu na udział PGNiG w koncesji wynoszą ok. 9,4 mld m sześc. gazu naturalnego (czyli ok. 7,6 mld m sześc. w przeliczeniu na gaz wysokometanowy). Rok później polska spółka, na etapie prac przygotowawczych wydobywała ze złoża Rizq pół miliona metrów sześciennych gazu dziennie.
Jednocześnie należąca do PGNiG Exalo Drilling wykonywała na złożu Rehman kolejne odwierty. Przewidywano, że nowe otwory zwielokrotnią produkcję i zyski ze sprzedaży gazu. Obecnie wydobycie sięga poziomu 1 mln m sześc. dziennie, z czego 70 proc. należy do PGNiG.
626 mln m sześc. – tyle gazu (w przeliczeniu na gaz wysokometanowy) PGNiG sprzedało w Pakistanie od rozpoczęcia handlu w 2013 roku do połowy 2019 roku
W 2017 roku z części koncesji poszukiwawczej Kirthar wydzielono pierwszą 25-letnią koncesję wydobywczą dla złoża Rehman. W tym samym roku prezes PGNiG Piotr Woźniak w czasie wizyty w Islamabadzie zapowiedział uruchamianie produkcji z kolejnych otworów.
„Niewiele firm z konkurencji wydobywa gaz ze złóż niekonwencjonalnych. My się w tym wyspecjalizowaliśmy tutaj, następnie z dużym powodzeniem zaczęliśmy to praktykować w Polsce. Pakistan ma duże złoża. Może nie są tak dostępne, jak w innych częściach świata, np. na Morzu Północnym, gdzie mamy udziały w koncesjach, ale wyraźnie jest to sektor, którym rząd się 'opiekuje’, zarówno w rozumieniu politycznym jak i praktycznym” – mówił wtedy Piotr Woźniak.
Z kolei ówczesny minister ds. ropy Pakistanu przypominał, że to polska firma jako pierwsza uruchomiła złoże typu tight gas w Pakistanie. „Dlatego zarówno z technologicznego, jak i komercyjnego punktu widzenia jest to bardzo udane przedsięwzięcie dla PGNiG, oraz dla naszych spółek serwisowych, które działają na terenie Pakistanu” – podkreślał Woźniak.
Ambasador RP Piotr A. Opaliński oceniał natomiast, że działalność PGNiG dla Pakistanu ma olbrzymie znaczenie z racji deficytu surowców energetycznych, jaki kraj ten przeżywa. Opaliński podkreślał, że polska spółka wypracowała sobie znaczącą pozycję na miejscowym rynku.
Kolejne odwierty i wzrost wydobycia
Pod koniec 2017 roku PGNiG szacowało, że produkcja ze złóż w Pakistanie wkrótce wzrośnie do blisko 1 mln m sześc. dziennie. Zakończono wtedy odwiert rozpoznawczy Rizq-2. Pierwsze testy wykazały przypływ gazu, który wzrósł około pięciokrotnie po zabiegu szczelinowania hydraulicznego, poprawiając tym samym ekonomię odwiertu. Rizq-2 został podłączony do eksploatacji w lutym 2018 roku. Kilka miesięcy później – w maju tego samego roku – podłączono do eksploatacji odwiert Rehman-4, którego wiercenie zakończono w lutym.
9 – liczba odwiertów produkujących gaz lub gotowych do uruchomienia produkcji, które miało PGNiG w Pakistanie w sierpniu 2019 roku
Zgodnie ze strategią zagospodarowywania, poziom wydobycia gazu ze złóż, przy aktualnych możliwościach procesowych kopalni, udało osiągnąć się wiosną 2018 roku. „To kolejny krok w rozwoju działalności PGNiG w Pakistanie, gdzie chcemy wydobywać coraz więcej gazu ziemnego” – mówił wtedy prezes Woźniak. Udział PGNiG w produkcji ze złóż Rehman i Rizq prowadzonej 7 odwiertami w całym 2018 roku wyniósł 200 mln m sześc. w przeliczeniu na gaz wysokometanowy.
W 2019 roku polskiej spółce została przyznana druga koncesja wydobywcza dla złoża Rizq na okres 25 lat. Do sierpnia 2019 roku PGNiG wykonało dwa odwierty Rehman-5 i Rehman-6. Pierwszy z nich już eksploatuje gaz, a drugi, po testach, czeka na podłączenie.
Równolegle trwa wiercenie kolejnego otworu (Rizq-3) na złożu gazu Rizq. Ponadto na wrzesień 2019 roku spółka planuje rozpoczęcie wiercenia otworu Rehman-7. W 2019 roku prace na koncesji Kirthar znacznie przyspieszyły za sprawą wykorzystania drugiego urządzenia wiertniczego –. obecnie dla PGNiG w Pakistanie wiercą jednocześnie dwa urządzenia.
Równolegle do prac wiertniczych, polska spółka prowadzić będzie prace związane z rozbudową mocy instalacji wydobywczych i podłączaniem kolejnych otworów do eksploatacji.
