Spis treści
Na barkach przemysłu stoi kondycja polskiej gospodarki. Tak jak energetyka, branża stoi przed wyzwaniem dekarbonizacji, ale potrzebuje do tego technologii magazynowania energii. Obecne procedury wręcz utrudniają firmom przemysłowym rozwój magazynów energii na własny użytek. Potrzebne są jasne przepisy, ale także instrumenty (np. finansowe lub podatkowe) wspierające inwestorów w Polsce.
Technologia magazynowania energii nie jest domeną już tylko sektora energetycznego. Korzyści z niej płynące dostrzega także przemysł, walczący obecnie z wysokimi cenami energii, materiałów, inflacją, ale też realizujący trudny proces dekarbonizacji działalności produkcyjnej.
Komercyjne i przemysłowe zastosowanie magazynów energii (C&I) najczęściej obejmuje integrację OZE (np. fotowoltaikę na dachu zakładu), zasilanie awaryjne (UPS), optymalizację kosztów zasilania zakładu, czy zapewnienie energii dla floty pojazdów elektrycznych. Z drugiej strony, przemysł coraz częściej sięga po długoterminowe kontrakty na zakup zielonej energii (cPPA/PPA), a trend widoczny jest także w Polsce.
Długoterminowe umowy na zakup energii elektrycznej (ang. Power Purchase Agreement, PPA) zapewniają nie tylko dostęp do taniej energii, ale pomagają w realizacji celów ESG. Zgodnie z raportem Resource Poland „Rynek cPPA w Polsce”, liczba podpisanych umów cPPA w Polsce w 2023 r. mogła zbliżyć się do ok. 25. W większości przypadków odbiorcami są firmy z sektora produkcyjno-przemysłowego. Spółka Boryszew Green Energy & Gas z Grupy Boryszew też rozwija swoje projekty zgodnie z tym trendem. W styczniu 2024 r. podpisała 10-letnią umowę PPA, która pozwoli na pokrycie szacunkowo 13-14% zapotrzebowania całej grupy na bezemisyjną energię.
Znaczną pomocą okazało się wprowadzenie przepisów dla tzw. linii bezpośredniej. Jak wyjaśniają eksperci ReSource Poland, w ostatniej nowelizacji przepisów przewidziano m.in. bardziej skomplikowany model linii bezpośredniej dopuszczający możliwość „wprowadzania do sieci energii z jednostki wytwórczej połączonej linią bezpośrednią z przedsiębiorstwem posiadającym koncesję na obrót energią elektryczną w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do ich własnych obiektów, w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących ich jednostkami podporządkowanymi lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tych przedsiębiorstw”.
„Wydaje się, że model ten jest przeznaczony dla wielkoskalowych podmiotów przemysłowych posiadających własne sieci elektroenergetyczne w ramach własnych zakładów”- zauważają eksperci Resource Poland.
Coraz większy udział pogodozależnych OZE w miksach firm przemysłowych powoduje, że magazyny energii stanowią istotny element infrastruktury energetycznej, wspomagając przemysł w efektywnym zarządzaniu energią, stabilności dostaw oraz zrównoważonym wykorzystywaniu zasobów energetycznych.
Przemysł potrzebuje magazynów już dziś
Przemysł w Polsce, podobnie jak w innych krajach, potrzebuje magazynów energii z kilku powodów. Przede wszystkim, magazyny energii mogą pomóc w utrzymaniu stabilności dostaw energii. W przypadku wielu zmiennych w produkcji energii lub awarii sieci elektroenergetycznej, magazyny energii mogą dostarczyć energię w celu zminimalizowania wpływu na procesy produkcyjne. To ogranicza ryzyka, ale przekłada się też na obniżenie ceny produktu końcowego, bazując na źródle bezemisyjnej energii. Dlaczego? Magazyny energii pozwalają na gromadzenie energii w okresach niższego zapotrzebowania, gdy cena energii jest niższa, a następnie konsumowanie jej w późniejszym terminie, gdy ceny energii w systemie są wyższe. Pozwala to firmom na optymalizację kosztów zużycia mediów energetycznych.
Wykorzystanie magazynów energii może być również elementem strategii zrównoważonego rozwoju. Optymalizacja zużycia energii, wykorzystanie OZE i minimalizacja wpływu na środowisko to ważne kwestie dla przemysłu zorientowanego na długoterminowy, zrównoważony rozwój. Tu najczęściej przemysł sięga po OZE. Elastyczność, jaką zapewnia magazyn, sprawi, że będzie on integralną częścią zastosowań, takich jak eliminowanie szczytów zapotrzebowania, optymalizacja zużycia własnego i zasilanie rezerwowe w przypadku przerw w dostawie.
Magazyny energii będą nieodzownym elementem transformacji energetycznej w Polsce. Penetracja OZE w systemie elektroenergetycznym momentami jest na tyle duża, że w dniach o niskim zapotrzebowaniu na energię, operator systemu elektroenergetycznego ze względów bezpieczeństwa musi wydać polecanie wyłączania instalacji fotowoltaicznych i wiatrowych. Branża OZE wskazuje wprost, że jest to marnowanie potencjału wytwórczego.
Nadwyżki taniej energii można byłoby magazynować, a konsumpcję odsuwać w czasie. Samych mocy OZE będzie jeszcze więcej. Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) przekazały w marcu 2024 r. do konsultacji projekt nowego planu rozwoju sieci przesyłowej na lata 2025-2034. Jak czytamy, rozwój sieci przesyłowej przedstawiony w dokumencie będzie stanowić solidną podstawę do przeprowadzenia zmian w otoczeniu KSE wynikających z procesu transformacji energetycznej.
Umożliwi także przyłączenie nowych jednostek wytwórczych, w tym źródeł odnawialnych i jądrowych. Pozwoli m.in. na wyprowadzenie do ok. 18 GW mocy z morskich farm wiatrowych, 45 GW farm fotowoltaicznych, ponad 19 GW lądowych farm wiatrowych oraz przyłączenie elektrowni jądrowej na Pomorzu, a także oddanie do eksploatacji małych reaktorów jądrowych. Łączne szacowane nakłady na inwestycje planowane przez PSE to ok. 64 mld zł do 2034 r.
– Sposobem na zwiększanie udziału OZE w KSE jest zdolność do zagospodarowywania produkowanej w nich energii. Co do zasady może być to eksport, magazynowanie lub zużywanie tej energii bezpośrednio przez odbiorców lub na potrzeby produkcji paliw alternatywnych. W przypadku magazynowania energii potrzebna jest znaczna pojemność magazynów, pozwalająca zarówno na dobowy jak i sezonowy charakter ich pracy. W przypadku eksportu nadwyżek generacji OZE należy mieć na uwadze, iż taka nadwyżka może pojawiać się równocześnie na dużym obszarze systemów połączonych co ograniczy możliwości eksportowe – wskazuje PSE w dokumencie.
Według stanu na dzień 31 grudnia 2023 r. PSE wydały warunki przyłączenia dla magazynów energii elektrycznej o łącznej mocy 9 689,8 MW. Zastosowania te stają się coraz bardziej opłacalne wraz ze spadkiem cen baterii. Sam rynek technologii jest perspektywiczny.
Według danych ekspertów Mckinsey w 2022 r. w bateryjne systemy magazynowania energii (BESS) zainwestowano ponad 5 miliardów dolarów, co stanowi prawie trzykrotny wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim. Eksperci Mckinsey szacują, że do 2030 r. światowy rynek magazynów osiągnie wartość od 120 do 150 miliardów dolarów, czyli ponad dwukrotnie więcej niż obecnie. Efekt skali wpłynie na znaczne obniżenie cen baterii, tak jak obserwowaliśmy to w przypadku PV.
Barbara Adamska, prezes Polskiego Stowarzyszenia Magazynowania Energii (PSME) podkreśla, że dążenie do zeroemisyjności to obecnie priorytet wszystkich przedsiębiorstw, w szczególności tych odpowiedzialnych społecznie. Rosnąca świadomość społeczna, a także wymagania ustawowe narzucane przez UE sprawiają, że obniżanie śladu węglowego to dziś nie tylko hasła, ale nadrzędny cel wszystkich, którzy mają poczucie odpowiedzialności za środowisko.
–Wdrażanie innowacyjnych technologii, które mogą się przyczyniać do ekoefektywności firm, to konieczność, która dotyczy tak korporacji, jak i małych i średnich przedsiębiorców. Jednym z istotniejszych elementów na drodze do obniżenia śladu węglowego działalności, bez względu na jej wielkość i zakres, jest świadome korzystanie z energii elektrycznej. Narzędziem, które bez wątpienia to ułatwia, jest magazynowanie energii. W ubiegłym roku w Europie zainstalowano ponad 10 GW w bateryjnych magazynach energii. Znacząca część projektów to magazyny energii zlokalizowane „za licznikiem”, w sieci wewnętrznej przedsiębiorstwa. W Polsce ten trend jest również widoczny – wskazuje Barbara Adamska.
Zauważa, że przedsiębiorcom niekiedy brakuje wiedzy na temat dostępnych rozwiązań.
Jeżeli chcemy, żeby Polska była miejscem, w którym powstają i rozwijają się zakłady wytwórcze, musimy zapewnić przedsiębiorstwom dostęp do czystej energii, tak aby mogły spełnić wymogi dotyczące śladu węglowego i musi być to oczywiście energia konkurencyjna cenowo. Popularyzacja magazynów energii na to pozwoli – wyjaśnia ekspertka.
-Magazyn energii dla przedsiębiorcy to środek zaradczy na niewystarczające parametry jakościowe energii elektrycznej na potrzeby procesów technologicznych. Widzimy to zainteresowanie, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw, które mają niezwykle wymagające procesy technologiczne oraz maszyny i urządzenia wrażliwe na zmianę parametrów jakościowych energii.
Magazyn energii jest świetnym środkiem zaradczym pozwalającym zapewnić wysoką jakość energii. Druga kwestia: przedsiębiorcy coraz częściej inwestują we własne źródła wytwórcze. Nie są w stanie zużyć całości energii, dlatego świetnym uzupełnieniem własnej instalacji wytwórczej OZE jest właśnie magazyn energii, który pozwala odłożyć to zużycie w czasie, kiedy fotowoltaika, czy turbina wiatrowa nie pracują – wskazuje.
Podkreśla, że w kontekście wykorzystania OZE warto uwzględniać cały cykl energetyczny – od zrównoważonego wytwarzania, przez inteligentną dystrybucję energii, po jej magazynowanie i efektywne wykorzystanie.
–Tylko działania kompleksowe mogą przynieść wymierne efekty – przekonuje Adamska.
Bariery finansowe i administracyjne
Przemysł sięga też po inną opcję zapewniającą dostęp do zielonej energii – inwestuje we własne źródła energii. Jednak tu, jak zwykli inwestorzy OZE na rynku energii, spotykają się z wieloma problemami. Jednym z poważniejszych jest odmowa przyłącza instalacji ze względu na ograniczenia techniczne sieci elektroenergetycznych.
Kolejny element wydłużające się procedury uzyskiwania pozwoleń, w tym prowadzenia negocjacji z operatora systemów dystrybucyjnych (OSD). Podmiot przemysłowy realizujący na własnych gruntach inwestycję w OZE wraz z magazynem energii, musi się liczyć z tym, że inwestycja trwa kilka miesięcy, z kolei same procedury sięgają kilkunastu. To tylko utrudnia i opóźnia realizację celów dekarbonizacji polskich zakładów przemysłowych.
Jako przemysł identyfikujemy obecnie dwie podstawowy bariery – finansowe oraz te związane z brakiem przejrzystości regulacyjnej. Magazyny energii wiążą się z dużym nakładem kosztów inwestycyjnych, który musi mieć wsparcie i dofinansowanie na poziomie minimum 45 %. Do tego dochodzą procedury administracyjne, głównie przyłączeniowe do sieci elektroenergetycznej. Czas to pieniądz, a każdy projekt wymaga znacznego czas na opracowanie dokumentacji.
Budowę instalacji OZE na terenie własnych zakładów planuje także Grupa Boryszew. Boryszew jest trakcie realizacji instalacji fotowoltaicznych na dachach i terenach należących do swoich zakładów. Obecnie ich łączna moc przekracza już 2,5 MW. W ciągu dwóch najbliższych lat powinna osiągnąć moc rzędu co najmniej 10 MW[1].
Przemysł potrzebuje wsparcia
Przemysł stoi w obliczu potężnych kosztowo inwestycji, dlatego inicjatywy rozwoju magazynów energii w sektorze przemysłu powinny być wspierane przez szereg instrumentów – od podatkowych do finansowych. Obecnie branża mierzy się z wieloma barierami w inwestycjach w magazyny energii.
Rządy mogą stymulować rozwój magazynów energii poprzez inwestycje publiczne w badania i rozwój, a także poprzez tworzenie programów zachęt finansowych dla prywatnych firm inwestujących w magazyny energii. Dofinansowania, ulgi podatkowe lub gwarancje kredytowe mogą przyciągać inwestorów przemysłowych. Rozwiązania można wypracować wspólnie. Kluczem jest, by przedstawić je szybko, bo dekarbonizacja przemysłu jest długotrwała
Kluczowe będzie wprowadzenie odpowiedniego systemu wsparcia w formie aukcji oraz usług systemowych, które będą gwarantować rentowność projektów.
W przypadku każdego magazynu w polskich realiach mówimy o inwestycji rzędu ok. 300 mln zł za 50 MW mocy.
Inwestycje w badania naukowe i rozwój technologii związanych z magazynowaniem energii są też kluczowe. Finansowanie projektów badawczych, współpraca międzysektorowa i promowanie innowacji mogą przyspieszyć rozwój efektywnych i ekonomicznie konkurencyjnych technologii magazynowania energii.
Przemysł jest realnie zainteresowany rozwojem sektora magazynów energii. Grupa Boryszew znalazła się wśród inwestorów w projekcie ogólnoeuropejskiej spółki Repono. Jej celem jest budowa magazynów energii (ESS) i osiągnięcie pojemności 100 GWh do 2030 r. Wiodącym inwestorem jest EIT InnoEnergy. Akcjonariuszami spółki są też – obok Grupy Boryszew – Schneider Electric, SIPLEC E.Leclerc, Stena Metall i NTM GmbH.
Strategia oraz potencjał finansowy spółki zakładają zdobycie 10 proc. udziałów w ogólnoeuropejskim rynku magazynowania energii, którego wielkość w 2030 r. może wynieść około 1 TWh. Działalność Repono przyczyni się do wzmocnienia potencjału magazynowania nadwyżek energii pochodzącej z OZE i tym samym zwiększenia dostępności i ograniczenia ryzyk związanych z rosnącym udziałem bezemisyjnej energii.
To tylko potwierdza, że kluczem są też partnerstwa międzysektorowe. Współpraca między przedsiębiorstwami, instytucjami badawczymi, rządem i organizacjami pozarządowymi może przyspieszyć rozwój i wdrożenie magazynów energii. Tworzenie partnerstw może sprzyjać wymianie wiedzy, zasobów finansowych oraz doświadczeń. Innowacje często pochodzą od mniejszych firm i startupów.
Tworzenie programów wsparcia dla startupów związanych z magazynowaniem energii może przyczynić się do szybszego wprowadzenia nowych technologii na rynek.
Mikołaj Budzanowski jest prezesem spółki Boryszew Green Energy i wiceprezesem Grupy Boryszew
