Spis treści
Łączenie produkcji rolnej i fotowoltaiki możliwe, ale w Polsce na przeszkodzie stoją regulacje. Grunty, na których powstałaby instalacja fotowoltaiczna nie są już traktowane jako rolne i zmienia się ich forma opodatkowania. To ogromna przeszkoda dla rolników, a także dla Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, w którego zarządzaniu pozostaje 1 mln hektarów gruntów rolnych.
Raport „Agrowoltaika Polsce” Polskiego Stowarzyszenia Fotowoltaiki opisuje trzy typy stosowanych instalacji agro-PV, które pozwalają na jednoczesne prowadzenie upraw rolnych i produkcję energii ze słońca. Moduły fotowoltaiczne montuje się na specjalnych konstrukcjach nad uprawianymi roślinami, co pomaga je chronić przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, jak nadmierne upały czy ulewy. Najczęściej takie konstrukcje stosuje się nad uprawami owoców miękkich, jak borówki, maliny czy truskawki oraz w sadach. Ten typ instalacji można również wykorzystać przy hodowli zwierząt.
Inny typ to instalacje montowane na gruncie, między uprawami. Panele zajmują wówczas 15-30 proc. powierzchni, w zależności od tego, czy stosowane są konstrukcje stałe czy tackery. Ma to tę zaletę, że pozwala na przejazd między panelami nawet dużym maszynom. Można tez zintegrować fotowoltaikę ze szklarniami, ale na razie jest to mało popularne, ze względu na zapewnienie odpowiedniego dostępu światła do roślin. W Polsce do agrowoltaiki przekonuje się między innymi producent instalacji fotowoltaicznych Corab. – Nie wierzę w wodór, do którego jest jeszcze daleka droga, magazyny energii potrzebują jeszcze około dwóch lat, by rozwinąć się na dużą skalę. Natomiast w agrowoltaice nie ma żadnych barier. – mówił podczas konferencji AgroPV 2023 Piotr Markowski, prezes Coraba. Jak dodał, od strony technologii i rozwiązań już teraz jest gotowość na stosowanie agrowoltaiki, natomiast nie została przygotowana strona regulacyjna.
PV chroni przed gradem
– Można z korzyścią łączyć produkcję rolną z fotowoltaiką. Takie rozwiązania widziałem za granicą i sam chciałbym testowo zastosować w moim gospodarstwie, prawdopodobnie na początek na 1-2 hektarach. Chciałbym na próbę sprawdzić agrowoltaikę na większości moich upraw – od roślin zbożowych przez oleiste aż po strączkowe. Jest pewne zagrożenie zacienienia pól, ale konstrukcja jest na tyle wysoka, że fotowoltaika nie powinna zagrażać wydajności produkcji, a w przypadku upraw sadowniczych może zapewnić dodatkową ochronę przed gradem – mówi w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl Bartłomiej Piskorski, rolnik z województwa kujawsko-pomorskiego.
Głównym argumentem przemawiającym za inwestycją w agrowoltaikę w gospodarstwie rolnym jest dywersyfikacja dochodów. – Jestem przeciwnikiem przeznaczania gruntów rolnych przeznaczonych do produkcja żywności pod fotowoltaikę. Mam grunty rolne od klasy IVa do V i teoretycznie mógłbym łatwo wydzierżawić ziemię deweloperom fotowoltaiki, zwłaszcza że blisko mojego gospodarstwa są już wiatraki i jest dostęp do przyłącza do sieci średniego napięcia. Ale nie ufam tym firmom. Wolałbym sam zainwestować w agrowoltaikę i sprzedawać energię bez pośrednika. To zapewniłoby mi w dużej mierze większe bezpieczeństwo. Jeśli będzie możliwość wzięcia na ten cel dotacji, to sam zainwestuję w agrowoltaikę, jeśli nie – to pewnie zdecyduję się na dzierżawę – opowiada Bartłomiej Piskorski.
W gospodarstwie o powierzchni ponad 33 ha nie prowadzi produkcji zwierzęcej, więc w tym przypadku nie opłaca mu się mini biogazownia, która wymaga za dużo pracy i przynosi za mało zysku.
– W Polsce musimy mierzyć się z szybko postępującymi zmianami klimatu. Przez intensywne rolnictwo zubożyliśmy glebę, która ma mniej próchnicy i nie kumuluje już dobrze wody, więc nawet żyzne gleby nie przynoszą dobrych plonów. Gwałtowne zmiany pogody powodują, że musimy szybko reagować na warunki upraw, by odniosły one powodzenie. Zwłaszcza młodzi rolnicy są bardzo zainteresowani dywersyfikacją dochodów – przekonuje. – Agrowoltaika jest dobrą szansą zwłaszcza dla małych gospodarstw, które posiadają niewielki sprzęt, nadający się do wjazdu między konstrukcje podtrzymujące panele fotowoltaiczne – ocenia Bartłomiej Piskorski.
A jaki podatek płacisz, rolniku
Agrowoltaika pozwoliłaby na lepsze wykorzystanie państwowych ziem rolnych w zasobie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, który w dzierżawie rozdysponował ponad 1 mln hektarów. Teraz dzierżawcy interesują się fotowoltaiką, ale na przeszkodzie stoi w tym przypadku „wyjście” gruntów z rolnictwa, jeśli agrowoltaika nie zostanie zakwalifikowana jako działalność rolnicza.
W niektórych lokalizacjach inwestorzy łączą produkcję energii elektrycznej ze słońca z uprawami rolniczymi, jednak jest to tylko dodatkowa, poboczna działalność, nie nastawiona na produkcję rolniczą i dywersyfikację dochodów w gospodarstwie rolnym. Przykładem może być Polenergia, która chwaliła się uprawą czosnku niedźwiedziego, pasieką pszczół i miododajną łąką na swoich farmach fotowoltaicznych.
Agrowoltaika to nowe, nieznane polskiemu prawu podatkowemu rozwiązanie. Istotą agrowoltaiki jest produkcja energii elektrycznej na gruncie niepodlegającym wyłączeniu z produkcji rolniczej. Grunt ten cały czas niemal w całości pozostaje zajęty przez produkcję rolną.
Tu jednak zaczynają się schody. Obie działalności są zgoła inaczej opodatkowane, właściciel instalacji fotowoltaicznej płaci wyższy podatek od nieruchomości od rolnika, który płaci podatek rolny od gruntów. Przykładowo, w jednej z wielkopolskich gmin stawka podatku rolnego w ubiegłym roku wynosiła do 140 zł za hektar przeliczeniowy gruntów gospodarstwa rolnego, do 280 zł/ha pozostałych gruntów i – podaje „Agrowoltaika w Polsce”. Natomiast stawka podatku od nieruchomości dla gruntów zajętych do prowadzenia działalności gospodarczej wynosiła 1,09 zł/m2, co dla jednego hektara oznacza obłożenie podatkiem wysokości nawet 10,3 tys. zł – wylicza raport.
Z kolei stawka podatku od nieruchomości dla budowli wynosi 2 proc. ich wartości początkowej. Panele i infrastruktura techniczna nie są traktowane jako budowla, natomiast fundamenty i inne elementy trwale połączone z gruntem – już tak.
Czytaj także: Fotowoltaika na gruntach rolnych potrzebuje jasnych reguł
Chronić czy nie chronić grunty rolne?
Odpowiednie uregulowanie prawne agrowoltaiki otworzyłoby dla działalności energetycznej niedostępne dotąd grunty wyższych klas bonitacyjnych. Teraz farmy fotowoltaiczne powstają w Polsce na gruntach od IV klasy i gorszych, jeszcze przy wykorzystaniu warunków zabudowy. To ma się skończyć za dwa lata, kiedy od stycznia 2026 roku obowiązkowe będą w każdej gminie plany ogólne. Przyjęta w tym roku nowelizacja prawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nakłada wówczas obowiązek lokalizacji farm powyżej 1 MW na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na gruntach klasy IV, najpopularniejszych w Polsce, będzie możliwe budowanie bez MPZP instalacji do 150 kW. Wprowadzono jednocześnie uproszczenia procedur przy uchwalania planu dla lokalizacji OZE innego niż farmy wiatrowe.
Czy nowy rząd utrzyma te ograniczenia, czy też – jak pokazała to wiatrakowa wrzutka do ustawy o ochronie odbiorców energii – będzie starał się zliberalizować przepisy? W kolejnych miesiącach temat zapewne zostanie na nowo poruszony.
W Europie dyskusja na temat tego, w jaki sposób można wykorzystać grunty rolne pod fotowoltaikę, dopiero się zaczyna. W Bawarii grunty zajęte przez farmy agrowoltaiczne w całości są uznawane za przeznaczone na działalność rolniczą i leśną – informuje raport „Agrowoltaika w Polsce”, który wymienia też przykłady łączenia działalności rolniczej i produkcji energii we Francji i Holandii.
W tym ostatnim kraju pojawiła się jednak propozycja ograniczenia fotowoltaiki na gruntach rolnych. Już wcześniej w Holandii przedstawiono wytyczne do „kaskadowego” budowania fotowoltaiki, przede wszystkim na dachach budynków, terenach przemysłowych, wiejskich a na końcu – na ziemi rolnej. Nowa propozycja w odniesieniu do infrastruktury energii słonecznej na gruntach rolnych miała brzmieć: „nie, chyba że”, z ograniczonym zbiorem wyjątków, kiedy łączenie działalności rolniczej i produkcji energii z fotowoltaiki byłoby możliwe. Ostatecznie o kształcie przepisów zdecyduje nowy holenderski rząd.
