Spis treści
Polska jest stawiana za wzór kraju, gdzie pompy ciepła podbijają rynek ogrzewania i zdobywają masową popularność. rosnące tempo ich sprzedaży w Polsce w ostatnich dwóch latach to niemal fenomen na skalę światową. W ubiegłym roku sprzedano ponad 200 tys. urządzeń, rok wcześniej ok. 100 tys. To największy procentowy wzrost sprzedaży w Europie, już drugi rok z rzędu. W tym roku wynik może być mniejszy, co wcale nie dziwi ekspertów z branży grzewczej.
Pierwszy kwartał był pod względem sprzedaży dobry, kolejne miesiące – już nie. Magazyny dystrybutorów są pełne, a polska branża pomp ciepła odnotowuje wyraźny spadek tempa sprzedaży. Sygnały napływające z rynku sugerują, że w pierwszym półroczu 2023 r. w segmencie pomp ciepła powietrze-woda możemy się spodziewać pewnych spadków w porównaniu z analogicznym okresem 2022 r. – informuje Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC). Zarazem organizacja spodziewa się utrzymania tendencji wzrostowej w przypadku gruntowych pomp ciepła, które jednak odpowiadają za kilka procent rynku. W przypadku gruntowych pomp ciepła można liczyć na wzrost rynku w 2023 r. o 20-30 proc. (rok do roku).
Przewidywany spadek sprzedaży powietrznych pomp ciepła w I półroczu 2023 r. może sięgać ponad 30 proc. (w odniesieniu do I półrocza 2022 r.), a w całym roku 2023 − 20-30 proc. W negatywnym scenariuszu spadek sprzedaży pomp ciepła powietrze-woda w całym 2023 r. przekroczy 40 proc. – prognozuje PORT PC.
– Magazyny od zimy są pełne pomp ciepła, w dużej mierze importowanych z Azji. Oceniam, że nastąpiło pewne przegrzanie koniunktury, na co złożyło się kilka przyczyn i działań, podobnie jak niegdyś z kolektorami słonecznymi. Widać, że rynek, który rozwijał się w głównej mierze dzięki bardzo intensywnej promocji technologii pomp ciepła w projektach różnych dokumentów unijnych, wyraźnie wyhamował. Spadła także sprzedaż innych urządzeń grzewczych, między innymi z powodu regresu w budownictwie mieszkaniowym oraz – nie ma co ukrywać – zubożenia części inwestorów – mówi w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl Janusz Starościk, prezes zarządu Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych.
Budowlanka ma trudny rok
Nastąpiło spowolnienie inwestycji w budownictwie. W pierwszych pięciu miesiącach roku spadek nowych inwestycji w sektorze deweloperskim wyniósł 30 proc. Jak ocenił Polski Związek Firm Deweloperskich, wpływ na to mają wysokie koszty finansowania inwestycji i spadek zdolności kredytowej Polaków, co jest związane z wysokim poziomem stóp procentowych.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika też, że w pierwszym kwartale tego roku w porównaniu do roku ubiegłego o połowę spadła sprzedaż (w cenach bieżących) produkcji budowlano-montażowej w segmencie domów jednorodzinnych.
Czytaj także: Rekord goni rekord. Pomp ciepła nic nie zatrzyma?
Polacy odkładają niektóre inwestycje mieszkaniowe i remontowe. Badanie firmy Ramirent, przeprowadzone na przełome roku wśród tysiąca osób, pokazało, że 42,5 proc. ankietowanych zdecydowało się na odłożenie lub zawieszenie prac remontowo-budowlanych. Jednym z głównych powodów są wysokie koszty materiałów.
Dopłaty ciągną sprzedaż
Badanie pokazało również, że Polacy najczęściej finansują remonty ze środków uzyskanych z kredytów bankowych – tak zadeklarowało 37,6 proc. ankietowanych. Tu wyboru nie brakuje. Banki w ostatnich latach mocno rozbudowały ofertę dotyczącą finansowania fotowoltaiki i pomp ciepła. Przedsiębiorcy z kolei mogą sięgnąć po leasing pomp ciepła. PKO Leasing podaje, że finansuje do 90 proc. kosztów pompy ciepła do 50 kW (przez leasing finansowy, zwrotny, operacyjny, pożyczkę).
Co więcej, branża grzewcza nie może narzekać na brak wsparcia. Dopłaty do pomp ciepła przysługują z kilku ogólnopolskich programów, m.in. Mój Prąd, Czyste Powietrze, Moje Ciepło, Ciepłe Mieszkanie.
Największy z tych programów – Czyste Powietrze, regularnie przechodzi zmiany. W tym roku wzrosło dofinansowanie do termomodernizacji domów i efekty tego są widoczne w składanych wnioskach. Po słabym ubiegłym roku Polacy chętniej sięgają po dotacje i tygodniowo wpływa 4-5 tys. wniosków. Jest to jednak raptem powrót do poziomów z 2021 roku.
Tańszy pellet
W tym roku delikatnie wzrosło natomiast zainteresowanie kotłami na pellet w odniesieniu do poprzedniego roku, który to był dla branży pelletowej rokiem kryzysowym. – Okres pandemii ograniczał inwestycje, potem przyszło szybkie odbicie gospodarcze i ogromne zapotrzebowanie na nowe urządzenia grzewcze, ale też wzrosły bardzo ceny pelletu. Obecnie te ceny są już o 50 proc. niższe niż w ubiegłym roku i to z pewnością powoduje, że zainteresowanie montażem kotłów na pellet zwiększyło się – mówi Zdzisław Kulpan, prezes firmy HeizTechnik, producent kotłów na pellet i pomp ciepła.
Trzeba też pamiętać, że jest to nadal jeszcze trochę tańsza inwestycja niż w przypadku pomp ciepła. Cena kotła na pellet waha się pomiędzy 12 a 18 tys. zł, a średnia cena za tonę pelletu to około 1,4 tys. zł.
– Oczywiście zarówno na kotły biomasowe, jak i na pompy ciepła, można uzyskać dofinansowanie, jednak aktualnie to pompy ciepłą są bardzie faworyzowane poprzez mnogość programów, jak i wyższe progi dofinansowania – wskazuje Kulpan. Dofinansowanie to jednak nie wszystko.
– Energia elektryczna, która w ubiegłym roku była najtańszym źródłem ogrzewania, mocno podrożała w tym roku, a po zmianie systemu rozliczeń prosumentów na net-billing pompy ciepła nie są już tak bardzo komplementarne z fotowoltaiką. Najpierw musimy energię elektryczną wyprodukować i sprzedać, a następnie kupić po cenach rynkowych, co nie zawsze jest opłacalne, zwłaszcza w sytuacji braku możliwości oddawania energii do sieci na skutek zbyt dużego napięcia w niej – dodaje Kulpan.
Gaz nie taki straszny
Niewątpliwie tamten rok był wyjątkowy i w zestawieniu z obecną sytuacją dobitnie pokazał, jak duży wpływ na poziom sprzedaży pomp ciepła ma kształtowanie się cen nośników energii – ocenia PORT PC.
Obecnie gaz wykorzystywany na cele ogrzewania jest bardziej konkurencyjny w stosunku do energii elektrycznej. Sytuacja jest więc zgoła inna niż w ubiegłym roku. – W porównaniu z ubiegłym rokiem spadła cena gazu i stał się on bardziej konkurencyjny jako źródło ogrzewania domu w stosunku do pomp ciepła. Trzeba pamiętać, że ogrzewanie domu gazem nie podlega opłatom z tytułu emisji CO2, natomiast energia elektryczna z sieci – już tak, a do tego dochodzi wysoki VAT, który płacą odbiorcy prądu. Proporcje cenowe na korzyść gazu wynoszą 3:1, w dłuższym okresie (10 lat) będzie to poniżej 2:1. W tej sytuacji brakuje w konsekwentnej polityki sprzyjającej transformacji w ogrzewnictwie, w tym jednoznacznych deklaracji, że wspiera upowszechnienie technologii pomp ciepła i zapewnienia rozsądnych cen energii elektrycznej – wskazuje Paweł Lachman, prezes POR PC.
Czytaj także: Chiny kontratakują. Co oznacza ograniczenie dostaw germanu i galu
Ponownie zaczęło wzrastać zainteresowanie kotłami gazowymi, które są tańsze w zakupie i w dalszym ciągu popularne wśród mieszkańców. Sprzedaż takich kotłów wzrosła m.in. w Niemczech, co po części przypisuje się obawom związanym z szykującymi się obowiązkami dotyczącymi stosowania odnawialnych źródeł energii w ogrzewnictwie. To jednak też powoduje opór społeczny.
– Widać już, że planowano narzucić zbyt szybkie tempo transformacji, a właściwie elektryfikacji ogrzewnictwa – ocenia Janusz Starościk.
Grunt to wybór
Dyskusja na temat przyszłości ogrzewania budynków rozpala całą Europę i jest szczególnie gorąca w Niemczech. Zgodnie z propozycjami Komisji, do 2029 r. miałoby nastąpić stopniowe wycofywanie autonomicznych kotłów na paliwa kopalne. Szykowane regulacje obejmują zmiany w dyrektywach o efektywności energetycznej budynków (EPBD), efektywności energetycznej (EED), odnawialnych źródłach energii (RED) oraz w Ekoprojekcie (Ecodesign). Prace nad tymi regulacjami nie zakończyły się.
Czytaj także: Niemcy kłócą się o „Wärmewende”. Zakaz nowych kotłów gazowych budzi olbrzymi sprzeciw
SPIUG stoi na stanowisku, że powinien być możliwy wybór źródeł ogrzewania, oparty na wszystkich dostępnych technologiach wykorzystujących OZE do ogrzewania, w tym instalacji hybrydowych. – Transformacja ogrzewnictwa i przechodzenie na odnawialne źródła energii są konieczne i powinny być przeprowadzane konsekwentnie krok po kroku, przy równoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa energetycznego odbiorców, oraz braniu pod uwagę wszystkich kosztów, zarówno inwestycyjnych jak i ekonomicznych, oraz możliwości infrastrukturalnych – podkreśla Starościk.
Podaje przykład Austrii, gdzie po wprowadzeniu zakazu montażu kotłów gazowych w nowych i zmodernizowanych budynkach, w tym roku mieszkańcy wstrzymują inwestycje termomodernizacyjne ze względu na wysokie koszty.
Czytaj także: Ogrzewanie gazowe? Dziękuję, poczekam
– Koncentrowanie się i preferowanie tylko jednej technologii już w przeszłości powodowało tworzenie się wąskiego gardła, jeśli chodzi o podaż urządzeń i problemów logistycznych, co prowadziło do problemów z dostawami co było widoczne w 2022 roku. W takiej sytuacji rynek nie lubi próżni, a producenci europejscy, w tym Polscy, nie są w stanie w tak krótkim czasie odpowiedzieć na zwiększone zapotrzebowanie, co skutecznie wykorzystali dostawcy spoza Europy. Do tego dochodzi skomasowanie zapotrzebowania na określone komponenty od wielu producentów na raz, z których duża część w dalszym ciągu jest importowana i łańcuch dostaw może być w każdej chwili zachwiany. Dlatego konieczne jest zagwarantowanie realnych ram czasowych transformacji – uważa Janusz Starościk.
Komisja stawia na pompy ciepła, firmy ogłaszają inwestycje
Prace nad nowymi unijnymi regulacjami unijnymi jeszcze się nie zakończyły, co powoduje teraz niepewność w branży.
– Widać dużą niepewność w Europie, jeśli chodzi o wybór ogrzewania budynków, co jest związane z przygotowywanymi regulacjami, z niepewnymi cenami nośników energii oraz ryzykiem jej braku w związku z dużym jej zapotrzebowaniem – ocenia Zdzisław Kulpan.
Komisja Europejska zamierza znacznie przyspieszyć instalowanie pomp ciepła i fotowoltaiki. W kwietniu tego roku przedstawiła do konsultacji inicjatywę „Pompy ciepła – plan działania na rzecz przyspieszenia ich wprowadzania w całej UE”. Jak argumentuje, wprowadzenie pomp ciepła ma kluczowe znaczenie dla przejścia na czystą energię i osiągnięcia neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla zgodnie z celami określonymi w Europejskim Zielonym Ładzie. Wszystkie scenariusze strategiczne stanowiące podstawę dla wniosków ustawodawczych związanych z pakietem „Gotowi na 55” obejmują znaczne upowszechnienie pomp ciepła we wszystkich sektorach, w szczególności w odniesieniu do budynków.
Na to też nastawiają się producenci, inwestując w nowe fabryki. – Warto przypomnieć, że Polska przyciągnęła w ostatnim roku kilka dużych inwestycji producentów pomp ciepła. Szacuje się, że za 3 lata na rynku polskim, czeskim i słowackim będzie produkowanych rocznie ok. 2 mln pomp ciepła. Myślę, że większość komponentów do tych urządzeń zostanie sprzedana i wyprodukowana w Polsce. To spora szansa dla takich regionów jak Górny czy Dolny Śląsk – ocenia Paweł Lachman.
European Heat Pump Association podaje, że w latach 2022-2025 r. w nowe fabryki pomp ciepła zostanie zainwestowane 5 mld euro. Na liście są też dwie polskie inwestycje – Daikin Europe i Viessmanna, ale tu lista jest już znacznie dłuższa, bo inwestycje zapowiedziały kolejne firmy.
Komisja ocenia, że zbliżająca się wymiana 22 mln starych indywidualnych urządzeń grzewczych i wielu tysięcy starych dużych instalacji grzewczych wykorzystujących paliwa kopalne będzie okazją do przejścia na pompy ciepła. Podwojenie obecnego tempa wprowadzania pomp ciepła w budynkach zaowocuje instalacją dodatkowych 40 mln pomp ciepła do 2030 r. Do tego potrzebne są jednak rozsądne i kompleksowe regulacje.
