Spis treści
W sobotę polskie farmy wiatrowe dostarczyły najwięcej mocy w historii, a w świąteczny poniedziałek po raz pierwszy pokryły nawet 40% zapotrzebowania całej Polski. Największa elektrownia na węgiel kamienny musiała w tym czasie ograniczyć produkcję do zaledwie 14% swoich możliwości.
Takiej sytuacji nie mieliśmy w Polsce nigdy wcześniej. Silne wichury przechodzące nad Polską nie tylko niszczyły budynki, łamały drzewa i zrywały linie energetyczne, ale doprowadziły także do rekordowej produkcji energii w krajowych farmach wiatrowych. Nałożyło się na to bardzo niskie świąteczne zapotrzebowanie odbiorców. W rezultacie źródła odnawialne dostarczały niemal połowę energii elektrycznej zużywanej w Polsce.
W sobotę, 23 grudnia, o godzinie 20:00 wiatraki pracowały z mocą 5234 MW (czyli na blisko 90% swoich możliwości), bijąc tym samym poprzedni rekord produkcji z końca października tego roku.
Na tym jednak nie koniec historycznych wyników. Przy utrzymującym się silnym wietrze i spadającym na Święta zapotrzebowaniu odbiorców, wiatraki pokryły w końcu aż 40% zapotrzebowania na moc całej Polski. W poniedziałek, 25 grudnia, nad ranem odbiorcy potrzebowali jedynie 12,5 GW (z czego 0,8 GW generował popyt największych polskich magazynów energii czyli szczytowo-pompowych elektrowni wodnych), a wiatraki dostarczały w tym czasie niemal 5 GW mocy.
Za dużo też groźnie
To był sprawdzian elastyczności polskiego systemu energetycznego, bo oprócz 5 GW mocy z farm wiatrowych, kolejne 4,5 GW dostarczały elektrownie wodne, na biomasę i biogaz oraz mniejsze elektrociepłownie, których produkcją nie steruje się z Krajowej Dyspozycji Mocy (KDM) w podwarszawskim Konstancinie, a to KDM ma zapewniać bezpieczeństwo elektroenergetyczne całej Polski.
W rezultacie dla największych elektrowni i elektrociepłowni sterowanych z KDM zostałoby w poniedziałkowy poranek jedynie 3 GW (na ok. 28 GW mocy osiągalnej w tych instalacjach). To byłoby zdecydowanie za mało aby zapewnić bezpieczeństwo pracy wszystkich elektrowni węglowych (a żadna z nich nie powinna zostać całkowicie wyłączona, bo mogłaby mieć trudności z ponownym rozruchem). Według Polskich Sieci Elektroenergetycznych taki margines bezpieczeństwa wynosił w poniedziałek przynajmniej 4,5 GW.
Sytuację ratował na szczęście eksport zwiększający zapotrzebowanie o 1,2 GW (w tym 0,2-0,4 GW „awaryjnego” eksportu w ramach współpracy Polskich Sieci Elektroenergetycznych z niemieckim 50 Hertz) oraz pompowanie wody w elektrowniach szczytowo-pompowych z mocą 0,8 GW. PSE sięgnęły także po odpłatne zaniżenie produkcji prądu w największych elektrociepłowniach z którymi ma podpisane umowy na takie usługi. Zmniejszyły dzięki temu nocną podaż prądu o ok. 0,3 GW.
W rezultacie największe elektrownie i elektrociepłownie na węgiel i gaz generowały w poniedziałkowy poranek 5,1 GW, a więc niewiele ponad minimum bezpieczeństwa. Pobity został w ten sposób trzeci z rekordów – jedynie 34% udział w krajowej produkcji elektrowni sterowanych z Krajowej Dyspozycji Mocy.
W największej polskiej elektrowni opalanej węglem brunatnym – w Bełchatowie – prąd dostarczało tylko 5 z 13 bloków energetycznych, generujących zaledwie piątą część tego, ile może dostarczyć cały zakład (1,1 GW z 5,5 GW mocy zainstalowanej). Jeszcze bardziej ograniczyć produkcję musiała największa elektrownia na węgiel kamienny. Kozienice, przy mocy zainstalowanej ponad 4 GW dostarczały w poniedziałkowy poranek zaledwie 566 MW, czyli niewiele ponad 14% swoich możliwości, przy czym dwa z 11 bloków były wówczas wyłączone zgodnie z planem do remontu i przeglądu.
W Polsce będą ujemne ceny
Ze względu na nadpodaż hurtowe ceny prądu w ostatnich dniach osiągały swoje teoretyczne minimum ustalone administracyjnie na 70 zł/MWh (wytwórcy mają gwarancję, że przynajmniej za taką cenę sprzedadzą generowaną energię elektryczną). Choć w pojedynczych transakcjach cena spadała nawet nieznacznie poniżej tej granicy, bo wytwórcy uwzględniali w cenie jeszcze swoje koszty transakcyjne.
To w przybliżeniu koszty zmienne produkcji energii w najtańszej elektrowni węglowej – Bełchatowie. To znaczy, że przy utrzymujących się w ostatnich dniach takich cenach wszystkie elektrownie węglowe w Polsce de facto dopłacały do tego aby generować prąd. Jednak zdaniem części ekspertów 70 zł/MWh to wciąż zbyt wysoka cena. – Minimalna administracyjna cena w ogóle powinna zostać zniesiona aby zachęcić właścicieli elektrowni węglowych do poprawy elastyczności, bo takie sytuacje będą w przyszłości coraz częstsze – mówi nam osoba zajmująca się bezpieczeństwem energetycznym w Polsce.
Takiej minimalnej ceny nie ma w Niemczech. Tam giełdowe notowania energii elektrycznej przez trzy świąteczne noce z rzędu spadały znacznie poniżej zera. W niedzielę nad ranem prąd kosztował… minus 260 zł/MWh. Elektrownie węglowe i atomowe dopłacały więc odbiorcom do zużycia.
Podobny mechanizm najprawdopodobniej zostanie w Polsce wprowadzony najpóźniej w ciągu kilku lat. Odpowiednie regulacje przewiduje już m.in. ustawa o odnawialnych źródłach energii. Za produkcję w godzinach, w których ceny elektryczności na giełdzie będą ujemne, właściciele m.in. elektrowni wiatrowych nie otrzymają wsparcia. To ma zachęcić także ich do szukania alternatywnych rozwiązań – wyłączania się lub inwestycji w magazynowanie energii.
