Spis treści
Fundusz Innowacyjny to obecnie jeden z największych programów finansowania technologii niskoemisyjnych, takich jak magazyny energii, innowacyjne projekty produkcji zielonej energii czy technologie wychwytywania i wykorzystywania CO2. Zastąpił wcześniejszy program NER300.
Pieniądze są dzielone przez dwie ścieżki – na projekty małe, o wartości 2.5- 7,5 mln euro oraz na projekty duże. Wsparcie przyznaje bezpośrednio Europejska Agencja Wykonawcza ds. Klimatu, Infrastruktury i Środowiska (CINEA). Natomiast Europejski Bank Inwestycyjny zapewnia pomoc techniczną tym projektom, które nie są jeszcze gotowe do pełnego wdrożenia. Zgłaszane są projekty realizowane przez wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej, jak również Islandii i Norwegii.
Wybór wielkoskalowych projektów do dofinansowania trwał ponad rok. Zgłosiło się wielu chętnych, z 311 zgłoszeń Komisja Europejska wybrała w marcu tego roku do pełnego zaprezentowania 70 projektów, z czego 66 przeszło ocenę. Z nich ostatecznie tylko 7 przyznano dotacje przekraczające 1,1 mld euro. Kolejne 15 projektów dostanie wsparcie na rozwój z Europejskiego Banku Inwestycyjnego z myślą o ewentualnym ponownym składaniu wniosków w ramach przyszłych konkursów do Funduszu Innowacyjnego.
W żadnej z tych grup nie ma projektu z Polski. Polska Grupa Energetyczna starała się o dofinansowanie w Żarnowcu dużego magazynu energii opartego na bateriach litowo-jonowych. Projekt CHEST o mocy 205 MW i pojemności 820 MWh był w marcowej grupie wybranych, jednak ostatecznie nie dostał dotacji. Spółka poinformowała portal WysokieNapiecie.pl, że teraz analizuje argumenty Komisji Europejskiej i rozważa tryb odwoławczy.
KE ogłosiła już drugi nabór 26 października z terminem składania wniosków do 3 marca 2022 r. Zachęca wszystkie projekty, które nie powiodły się w pierwszej turze, do ponownego składania wniosków. Budżet to 1,5 mld euro.
Czytaj także: Ruszyły inwestycje w polskie magazyny energii
Wybrane do dofinansowania projekty obejmują branże: chemiczną, stalową, cementową, rafineryjną, energetyczną i ciepłowniczą. KE podaje, że te projekty są „wystarczająco dojrzałe, aby umożliwić ich szybkie wdrożenie”. Ponadto mają potencjał do skalowania i są opłacalne. Wszystkie są albo częścią ośrodków przemysłowych, albo przemysłowych klastrów, cztery mają rozwiązania CCS/CCU czyli bezpośrednio powiązane z wychwytywaniem i składowaniem a także ponownym zastosowaniem dwutlenku węgla.
Czytaj także: Cement odwraca się od węgla
W grupie projektów wspierane przez EBI pięć dotyczy nowatorskich technologii magazynowania energii. W Czechach planuje się komercyjne wdrożenie systemu magazynowania energii elektrycznej przy użyciu odważników stałych w istniejącym szybie kopalnianym. Na Malcie system magazynowania energii elektrycznej za pomocą pompowanego ciepła ma zmagazynować energię z fotowoltaiki i oddać ją z powrotem do sieci.
Zielony wodór w hucie, rafinerii i na morzu
W Szwecji dofinansowani dostały dwa przedsięwzięcia. Jednym z nich jest projekt HYBRIT (Hydrogen Breakthrough Ironmaking Technology). Ma wyeliminować emisje CO2 z produkcji stali poprzez zastąpienie wielkiego pieca opartego na węglu technologią bezpośredniej redukcji (DRI) z wykorzystaniem wodoru. Ten ma pochodzić z elektrolizera o mocy 500 MW zbudowanego w Gällivare, dwa wielkie piece w Oxelösund zostaną przebudowane na technologię DRI. W sumie produkcja zielonej stali ma wynieść 1,2 mln ton, co odpowiada jednej czwartej szwedzkiego rynku.
Czytaj także: Co Polska chce ugrać w UE przy okazji transformacji
W rafinerii w Porvoo w Finlandii projekt SHARC ma umożliwić przejście od szarego wodoru z paliw kopalnych do zielonego i niebieskiego wodoru . Zakłada zbudowanie elektrolizera o mocy 50 MW oraz wprowadzenie technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) w podmorskich składowiskach. Większa produkcja zielonego wodoru pozwoli też na zastosowanie go jako paliwa w transporcie.
Wśród 15 wybranych do wsparcia przez EBI projektów są także dotyczące wodoru. Repsol w Hiszpanii zbuduje instalację fotoelektrokatalizy (PEC), w Portugalii powstanie elektrolizer zasilany energią ze słońca, który dostarczy wodór do lokalnego zakładu przemysłowego. Norwesko-duński projekt zakłada zbudowanie statku zasilanego ogniwem paliwowym na wodór, oczywiście z OZE.
CO2 popłynie statkami pod morze
W elektrociepłowni w Sztokholmie powstanie instalacja BECCS@STHLM (Bio-Energy Carbon Capture and Storage) do wychwytywania i składowania dwutlenku węgla wraz z odzyskiem ciepła. Należąca do Stockholm Exergi KVV8 jest obecnie największą na świecie elektrociepłownią w centrum miasta opalaną biomasą. Spalanie biomasy też powoduje emisje CO2 i to spore – 112 kg/GJ. Nie wlicza się ich jednak do sumy emisji ze spalania paliw, zgodnie z zasadami ustalonymi w systemie handlu uprawnieniami do emisji. Mimo stosowania tego zerowego wskaźnika, projekt bio-CCS będzie promować „nowy rynek negatywnych emisji”. Wychwycone CO2 będzie transportowane statkami i do podmorskich składowisk w Norwegii.
Czytaj także: Polska negocjuje kolejne miliardy na modernizacje energetyki
Francuski projekt K6 w cementowni Lumbres realizuje spółka EQIOM wraz z Air Liquide i VDZ. CO2 będzie transportowane pociągiem i statkiem z portu w Dunkierce na składowiska na Morzu Północnym. Może też zostać wykorzystany w produktach betonowych.
Z kolei w belgijskim porcie w Antwerpii Air Liquide, wspólnie z BASF realizuje projekt Kairos@C. Przedsięwzięcie polega na wychwytywaniu i oczyszczaniu CO2 z różnych jednostek produkcyjnych: dwóch instalacji wodorowych, dwóch instalacji tlenku etylenu i jednej instalacji amoniaku. Skroplony CO2 trafi statkami do składowisk w morskich strefach Norwegii, Holandii i Wielkiej Brytanii.
Europejskie moduły i ogniwa fotowoltaiczne nowej generacji
W tym gronie wyróżnia się włoski projekt ANGO, który dotyczy linii produkcyjnej nowatorskich, wysokowydajnych ogniw fotowoltaicznych. Enel Green Power inwestuje w ogniwa B-HJT (bifacial heterojunction). Technologia dwustronnego heterozłącza zapewnia ich wyższą wydajność w porównaniu z konwencjonalnymi modułami. Dzięki dotacji Enel zwiększy pilotażową produkcję modułów w fabryce w Katanii na skalę przemysłową – z 200 MW/rok do 3 GW/rok.
Z kolei hiszpański projekt Ecoplanta ma na celu przekształcenie frakcji stałych odpadów komunalnych w metanol. Instalacja powstanie na terenie kompleksu petrochemicznego w pobliżu portu Tarragona. Technologia produkcji metanolu z odpadów zredukuje emisje CO2 o 70 proc., co „oferuje przemysłowi wyraźną drogę do drastycznego ograniczenia emisji w energetyce, transporcie lądowym, żegludze i przemyśle chemicznym” – podaje Komisja.
Polska dostała, ale na mniejsze projekty
Warto przypomnieć, że polski projekt znalazł się w grupie projektów małych o wartości 2,5-7,5 mln euro, które w tym roku dostały dofinansowanie z Funduszu Innowacyjnego. ZE PAK, spółka energetyczna Zygmunta Solorza, dostanie 4,5 mln euro na wytwarzanie zielonego wodoru na potrzeby transportu w Wielkopolsce. Wodór będzie produkowany przez dwa elektrolizery PEM (Proton Exchange Membrane) o łącznej mocy 5 MW. Spółka podaje, że elektrolizery będą zasilane energią pochodzącą z odnawialnych źródeł energii, a instalacja pozwoli na wyprodukowanie ok 710 ton zielonego wodoru rocznie. OZE ma pochodzić lokalnej elektrowni fotowoltaicznej (60 proc.) i dostawców zewnętrznych (40 proc.). Głównym innowacyjnym elementem projektu jest budowa samodzielnie zaprojektowanego stosu elektrolizera.
Dofinansowanie dostanie też projekt firmy Northvolt, która w Gdańsku planuje wybudować ogromną fabrykę montażu baterii.
Unijne dofinansowanie pochodzi z przychodów aukcyjnych ze sprzedaży praw do emisji CO2. Fundusz Innowacyjny zasilają przychody z puli 450 mln uprawnień. Zainteresowanie dotacjami jest tak duże, że Komisja proponuje w ramach Pakietu „Fit for 55” zwiększenie Funduszu Innowacyjnego. Wystarczy przypomnieć, że w pierwszym konkursie zgłoszonych 311 projektów 22-krotnie przekraczało dostępny budżet.
