Spis treści
Artykuł Partnera
Wpływ pandemii COVID-19 na działalność IRGiT
Priorytetem IRGiT jest zagwarantowanie bezpieczeństwa rozliczeń. Nie zmieniło się to po wybuchu pandemii, izba zachowała ciągłość działania, dając możliwość niezakłóconego zawierania i rozliczania transakcji wszystkim uczestnikom rynku, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa swoich pracowników. Zostały wdrożone procedury uwzględniające scenariusze sytuacji wyjątkowych oraz rozwiązania formalne i organizacyjne, pozwalające zapewnić nieprzerwane funkcjonowanie izby, czego przykładem jest wprowadzenie modelu pracy zdalnej dla pracowników. Wszystkie podjęte przez IRGiT działania miały na celu złagodzenie wpływu pandemii na działalność operacyjną spółki.
Rozwój biznesu IRGiT w 2020 roku
W 2020 roku zakończył się proces przygotowania GK TGE do prowadzenia działalności w reżimie
MiFID II. TGE uruchomiła Zorganizowaną Platformę Obrotu (OTF), która zastąpiła dotychczasowy Rynek Towarowy Terminowy. IRGiT rozpoczęła rozliczanie instrumentów notowanych na platformie OTF za pośrednictwem Giełdowej Izby Rozrachunkowej (GIR) oraz Izby Rozliczeniowej i Rozrachunkowej (IRR). GIR rozlicza instrumenty terminowe na energię elektryczną oraz instrumenty terminowe na gaz ziemny, natomiast IRR prowadzi rozliczenia instrumentów terminowych na prawa majątkowe. Wypracowany model obsługi OTF pozwala na optymalizację kosztów uczestnictwa w rynku i jest przyjazny dla jego uczestników.
W odpowiedzi na postulaty uczestników rynku w 2020 roku, IRGiT wdrożyła model Reprezentant Członka Giełdy, który pozwala członkom giełdy na zawieranie transakcji bez uzyskania statusu członka odpowiedniej izby, i powierzenie obsługi rozliczeń tzw. Reprezentantowi – Członkowi GIR lub IRR. Usługa przede wszystkim skierowana jest do mniejszych członków giełdy, tj. takich którzy zamierzają zawierać transakcje bezpośrednio, a w zakresie rozliczeń korzystać z usług domu maklerskiego.
W 2018 roku izba rozpoczęła prace nad uruchomieniem rynku rolnego, który jest inicjatywą strategiczną GK GPW. W wyniku postępowania prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, konsorcjum GK GPW w składzie GPW, TGE, IRGiT, zostało wybrane do realizacji projektu „Platforma Żywnościowa”, w ramach którego powstał Rynek Towarów Rolno-Spożywczych (RTRS). RTRS stanowi wyodrębniony segment Rynku Towarów Giełdowych TGE i jest dedykowany do prowadzenia obrotu wybranymi, oznaczonymi co do gatunku towarami rolnymi oraz spożywczymi, spełniającymi standardy jakościowe określone przez TGE i składowanymi w magazynach posiadających autoryzację Giełdy. Podjęte działania zaowocowały uruchomieniem w marcu 2020 roku rynku rolnego. Początkowo przedmiotem obrotu na TGE była pszenica, a w lipcu wprowadzono żyto. IRGiT opracowała i uruchomiła model zabezpieczania, rozliczania oraz rozrachunku finansowego dla transakcji zawieranych na tym rynku w ramach kursu jednolitego oraz aukcji.
W 2020 r. trwały również intensywne prace związane z przygotowaniem do rozliczania i rozrachunku transakcji zawieranych w ramach jednolitego mechanizmu łączenia europejskich rynków energii dnia następnego – SDAC (Single Day-Ahead Coupling) oraz bieżącego SDAC (Single Intra Day Coupling).
Celem tych prac było zawarcie umów operacyjnych oraz rozliczeniowych z NEMO uczestniczącymi we wspólnym rynku lub izbami rozliczeniowymi reprezentującymi tych NEMO oraz operatorami systemów przesyłowych. Projekt podzielony jest na kilka etapów wdrażania. Pierwszy etap prac związany z wprowadzeniem rozwiązań multi-NEMO w Polsce planowany jest na początek lutego 2021. Kolejny etap – Interim Coupling (połączenie z rynkiem czeskim, słowackim i niemieckim) na II kwartał 2021 r.
Atrakcyjna polityka cenowa
W 2020 roku izba uatrakcyjniła swoją politykę cenową, oferując upusty mające na celu przede wszystkim ułatwienie rozpoczęcia działalności na nowych rynkach organizowanych przez TGE oraz wsparcie projektu poprawy płynności na rynku terminowym. Przykładem tego było obniżenie opłat pobieranych przez IRR na Rynku Towarów Rolno-Spożywczych oraz zachęcenie uczestników do działania na instrumentach finansowych notowanych na OTF i RIF. IRGiT przystąpiła także do organizowanego przez TGE Programu Poprawy Płynności na rynku terminowym energii elektrycznej, w ramach którego został uruchomiony program „Maker–Taker” oraz zafunkcjonował nowy model animacji. IRGiT zastosowała upusty cenowe dla podmiotów pełniących funkcję animatora oraz dla uczestników programu „Maker–Taker”.
Ponadto z uwagi na trudną sytuację uczestników rynku, spowodowaną spadkiem zapotrzebowania na energię elektryczną IRGiT obniżyła w okresie marzec – wrzesień opłaty za rozliczenie transakcji spot, których przedmiotem jest energia elektryczna.
Rozwój obszaru zarządzania ryzykiem
W 2020 roku IRGiT wprowadziła również szereg zmian do modelu wnoszenia zabezpieczeń niepieniężnych, których celem było zwiększenie elastyczności modelu oraz zapewnienie optymalizacji kosztowej dla klientów IRGiT. Wprowadzona została możliwość wnoszenia gwarancji bankowych na pokrycie wpłat do Funduszu Gwarancyjnego – nowy model pozwala na pokrycie do 60% wartości wpłaty do Funduszu Gwarancyjnego w formie gwarancji. Izba dała także możliwość wnoszenia gwarancji bankowych od banków z siedzibą poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z wprowadzeniem ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, IRGiT w trakcie 2020 roku dostosowywała system zabezpieczeń do wymogów ustawy. Zmiany w zakresie akceptowania przewidzianych w ustawie form zabezpieczeń obowiązywały do dnia 30 września 2020 roku.
Innym ważnym działaniem podjętym przez IRGiT było wdrożenie we wrześniu 2020 r. modelu kompensacji międzyproduktowej depozytów wstępnych na Rynku Terminowym Produktów z dostawą energii elektrycznej. Zmiany w systemie zabezpieczeń umożliwiły uzyskanie przez uczestników rynku nawet do 100% redukcji depozytów wstępnych w stosunku do modelu dotychczas obowiązującego. Wdrożenie kompensacji międzyproduktowej zakończyło pierwszy z dwóch etapów wdrożenia kompleksowego modelu kompensacji, rekomendowanego przez Komitet ds. Ryzyka działający przy IRGiT. Celem wdrażanych zmian jest zwiększenie efektywności modelu zabezpieczeń stosowanego przez izbę przy jednoczesnym zachowaniu obecnego wysokiego poziomu bezpieczeństwa prowadzonych rozliczeń.
Obsługa niewypłacalności
Skuteczność systemu gwarantowania rozliczeń IRGiT potwierdziła się w marcu 2020 roku, w czasie kiedy europejskie rynki energii zmagały się z bardzo wysoką zmiennością spowodowaną wpływem na gospodarkę pandemii wirusa COVID-19. W związku z silnymi negatywnymi ruchami cen oraz ich wpływem na wysokość wymaganych zabezpieczeń z tytułu depozytów uzupełniających pojawiła się presja płynnościowa w stosunku do członków izby posiadających długie pozycje netto w kontraktach terminowych. Mając na uwadze informacje od jednego z członków, iż nie będzie on w stanie realizować w terminie swoich zobowiązań z tytułu zawartych transakcji, IRGiT podjęła niezwłocznie decyzję o ogłoszeniu jego niewypłacalności w rozumieniu Regulaminu Giełdowej Izby Rozrachunkowej, oraz zamknięciu wszystkich otwartych pozycji. W związku z wystąpieniem skrajnych ruchów cen na rynku terminowym, środki wniesione przez członka izby przed momentem ogłoszenia jego niewypłacalności nie były wystarczające do pokrycia wygenerowanych strat. Tym samym zaistniała przesłanka wykorzystania środków wniesionych do Funduszu Gwarancyjnego przez pozostałych członków. Działając na rzecz swoich klientów, IRGiT podejmowała stosowne działania w celu odzyskania środków wykorzystanych z Funduszu Gwarancyjnego. Ostatecznie w dniu 10 grudnia 2020 roku całość środków została zwrócona członkom których wpłaty zostały wykorzystane. W trakcie procesu IRGiT utrzymywała bieżący kontakt z uczestnikami rynku, przedstawiając kluczowe wiadomości dotyczące przebiegu całego procesu, był on także przedmiotem dyskusji na posiedzeniach Komitetu ds. Ryzyka.
Relacje IRGiT z uczestnikami rynku
W 2020 roku TGE wraz z IRGiT podjęły działania mające na celu optymalizację procesu obsługi i pozyskiwania nowych członków. Jednym z elementów tego projektu jest utworzenie wspólnego, obsługującego obie spółki, Biura Rozwoju i Obsługi Członków.
W związku z pandemią IRGiT była zmuszona zrezygnować z organizacji konferencji i szkoleń w wymiarze fizycznym. Aby jednak, w tych trudnych warunkach, zapewnić kontakt z członkami, IRGiT rozpoczęła cykl webinariów, podczas których konsultuje istotne zmiany w regulacjach IRGiT, wydarzenia oraz bieżące tematy związane z procesem rozliczania i zabezpieczania transakcji. Ponadto w 2020 roku IRGiT uczestniczyła w pracach organizowanej przez TGE Rady Rynku.
W 2020 roku IRGiT kontynuowała także dotychczasową praktykę komunikacji z uczestnikami rynku na forum Komitetu ds. Ryzyka, działającego w ramach systemu zarządzania ryzykiem w IRGiT. Komitet ds. Ryzyka pełni rolę opiniodawczą oraz doradczą wobec IRGiT w sprawach dotyczących regulacji lub uzgodnień, które mają wpływ na zarządzanie ryzykiem związanym ze świadczeniem przez IRGiT usług rozliczeniowych, a przez to dotyczą bezpośrednio bezpieczeństwa i efektywności systemu gwarantowania rozliczeń. W skład Komitetu ds. Ryzyka wchodzą reprezentanci organizacji zrzeszających klientów IRGiT, przedstawiciel TGE, oraz przedstawiciel IRGiT. W roku 2020 Komitet ds. Ryzyka obradował czterokrotnie, w tym raz w trybie nadzwyczajnym. Efektami prac Komitetu jest szereg rekomendacji, które określają kierunek rozwoju systemu gwarantowania rozliczeń.
Aktywność IRGiT na arenie międzynarodowej
W 2020 roku IRGiT rozszerzyła swoje zaangażowanie na arenie międzynarodowej. Od 2011 roku IRGiT jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Izb Rozliczeniowych EACH, które powstało w 1992 r. w Belgii w celu stworzenia wspólnego forum dla europejskich izb rozliczeniowych, zarówno z Unii Europejskiej, jak i spoza niej. Przedstawiciele IRGiT uczestniczą w pracach jego komitetów ds. polityki, ds. ryzyka i ds. prawnych.
W 2020 roku Izba dołączyła do Globalnego Stowarzyszenia Izb Rozliczeniowych CCP12 – organizacji zrzeszającej 37 członków, reprezentujących wspólnie ponad 60 izb rozliczeniowych działających na całym świecie. Misją CCP12 jest promowanie efektywnych, odpowiednich i skutecznych w praktyce standardów zarządzania ryzykiem oraz standardów operacyjnych dla izb rozliczeniowych z całego świata, w celu zapewnienia bezpieczeństwa i wydajności obsługiwanych przez nie rynków finansowych. „Jestem przekonany, że członkostwo w tej wyjątkowej, międzynarodowej społeczności stworzy unikalną okazję do wymiany doświadczeń IRGiT z izbami rozliczeniowymi z całego świata. Wierzę, że nasze członkostwo w CCP12 okaże się wspólną korzyścią zarówno dla nas, jak i pozostałych członków CCP12, oraz samego stowarzyszenia” – powiedział Andrzej Kalinowski, Prezes Zarządu IRGiT po przyjęciu spółki w poczet członków.
W pierwszym kwartale 2020 roku IRGiT z sukcesem zakończyła także pierwszy etap prac w ramach umowy z bałtycko-fińską giełdą gazu GET Baltic, przedstawiając kompleksową propozycję rozwiązań dla rynków prowadzonych przez tę giełdę. Współpraca zawiązana w 2019 roku z GET Baltic w zakresie świadczenia przez IRGiT usług doradczych obejmowała opracowanie systemu zarządzania ryzykiem, oraz modelu zabezpieczeń i rozliczeń dla giełdy gazu prowadzonej przez GET Baltic dla Litwy, Łotwy i Estonii, Finlandii.
Plany rozwojowe na 2021
W zakresie systemu gwarantowania rozliczeń w 2021 roku IRGiT planuje wdrożenie modelu kompensacji międzyokresowej depozytów wstępnych na Rynku Terminowym Produktów z dostawą energii elektrycznej i gazu. Implementacja modelu zakończy prace związane z kompleksowym modelem kompensacji, którego celem jest zwiększenie efektywności modelu zabezpieczeń przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa. W obszarze zarządzania ryzykiem planowane są również prace dotyczące zmian w modelu wyznaczania wpłat do Funduszu Gwarancyjnego, które zostały zaplanowane po konsultacjach przeprowadzonych na poziomie Komitetu ds. Ryzyka.
W celu wzmocnienia modelu obsługi niewypłacalności, IRGiT planuje przeprowadzenie pierwszych w historii testów procesu obsługi niewypłacalności z udziałem członków izby.
Od końca pierwszego kwartału 2021 roku, IRGiT rozpocznie publikację kluczowych parametrów i statystyk w ramach tzw. „Public Quantitative Disclosure” zgodnie z wytycznymi IOSCO, co wpłynie na zwiększenie transparentności działalności prowadzonej przez izbę.
W roku 2021 prowadzone będą w izbie prace nad zmianami w systemie rozliczającym pozwalające na dostosowanie go do rozliczania produktów 15 minutowych. Wprowadzenie do obrotu giełdowego takich produktów, wynika z koncepcji zmian jakie zaprezentowało PSE w zasadach funkcjonowania rynku bilansującego w Polsce, zgodnie z którym 15 minutowe ISP (Imbalance Settelement Periods) zostaną wprowadzone na rynku dnia bieżącego od 1 stycznia2022 r.
Artykuł Partnera
