Spis treści
W ubiegłym roku na rynek trafiło ponad 100 tys. ton paneli, a każdy panel waży około 19 kg. Panele i cały sprzęt z nimi związany podlegają zapisom ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (ZSEE), w tym obowiązkowi osiągnięcia minimalnych poziomów zbierania. W 2021 roku to 65 proc. wprowadzonego sprzętu liczonego jako średnia z ostatnich trzech lat.
„Biorąc pod uwagę bardzo długi cykl życia, a także dynamikę i skalę wprowadzenia w ostatnim czasie tego typu produktów jest oczywiste, że takiej ilości zużytych paneli fotowoltaicznych na rynku odpadów nie ma, nie było i w bliższej perspektywie na pewno nie będzie” – wskazują organizacje reprezentujące 80 proc. rynku zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE).
– Polska, jako jedyna w Europie, wprowadziła drastyczne kary dla przedsiębiorców za nieosiągnięcie poziomów zbierania. Unijna dyrektywa nie nakłada obowiązku na przedsiębiorców tylko na państwa. Polska jako jedyna wprowadziła opłaty produktowe, które są nieproporcjonalnie wysokie i nie przystają do realiów gospodarczych – mówi Wojciech Konecki, prezes związku pracodawców AGD APPLiA Polska.
Ministerstwo: faktycznie jest problem
Szefowie największych organizacji odzysku oraz przedstawiciele całego rynku producentów AGD zaapelowali w listopadzie o pilną zmianę przepisów dotyczących poziomów odzysku paneli fotowoltaicznych. W Ministerstwie Klimatu i Środowiska problem jest znany.
„Trzeba wziąć pod uwagę, że ilość paneli wprowadzonych na rynek w roku 2020 była bardzo duża i o ile ten trend się utrzyma, może to faktycznie zagrozić realizacji obowiązku osiągania poziomów zbierania. Co prawda poziom zbierania liczony jest zasadniczo w odniesieniu do średniej masy sprzętu z 3 lat poprzedzających dany rok rozliczeniowy, a więc dla rozliczenia roku 2020 ta zwiększona ilość nie będzie jeszcze miała wpływu, to jednak w kolejnych latach ten wpływ będzie znaczący” – odpowiedziało ministerstwo na pytanie portalu WysokieNapiecie.pl.
Resort klimatu wskazuje, że opłata produktowa jest mechanizmem motywującym do uzyskiwania poziomów i w polskim systemie rozszerzonej odpowiedzialności producenta obowiązuje od 2002 roku. Konieczność osiągania poziomu zbierania wynika z kolei z unijnej dyrektywy z 2012 r.
Skąd wziąć nagle dodatkowe pół miliona pralek?
Panele fotowoltaiczne są zaliczane do grupy 4 sprzętu – sprzęt wielkogabarytowy, do której zaliczane są również duże sprzęty AGD, takie jak pralki czy zmywarki i inne wielkogabarytowe sprzęty. Zatem z jednej strony wprowadzający panele niejako konkurują z wprowadzającymi ww. sprzęty przy pozyskiwaniu zużytego sprzętu z rynku i osiąganiu poziomów zbierania a z drugiej zaś strony taki podział umożliwia do pewnego stopnia wywiązanie się przez wprowadzających panele z osiągania poziomów zbierania – wskazało ministerstwo.
Jak wylicza Konecki, biorąc pod uwagę średnią z ostatnich trzech lat organizacje odzysku powinny zebrać ok. 35 tys. ton paneli fotowoltaicznych z rynku. Tych odpadów nie ma na rynku, ponieważ panele służą swoim użytkownikom około 20 lat. – Oznacza to, że do osiągnięcia minimalnego celu zbierania w roku 2021 producenci paneli będą używać innych odpadów klasyfikowanych w grupie 4, w szczególności starych pralek, których będą potrzebowali 600-700 tys. sztuk. To stanowi ponad połowę rocznego obowiązku producentów AGD w tej kategorii – mówi Konecki.
Problem i koszty będą przerzucane pomiędzy sektorami. – Albo ktoś zapłaci gigantyczne kary albo rozwinie się dobrze znana na rynku odpadów szara strefa czyli handel kwitami – wskazuje prezes związku producentów AGD – APPLiA Polska.
Jak oblicza, przy opłacie produktowej wynoszącej 1,8 zł/kg branża musiałaby zapłacić ok. 63 mln zł. Przedsiębiorcy wprowadzający panele fotowoltaiczne na polski rynek podpisują umowy z recyklerami. Gdy jednak recykler nie zrealizuje obowiązku, to koszt opłaty produktowej spadnie na przedsiębiorcę.
Zagmatwane prawo
Producenci i importerzy modułów fotowoltaicznych nie widzą problemu, ponieważ wnoszą odpowiednie opłaty od każdego kilograma wprowadzonego na rynek sprzętu.
– Branża płaci duże kwoty na poczet recyklingu modułów PV. Opłaty wahają się od 18 do 26 groszy za kilogram modułu, w związku z czym duże firmy poniosły już koszty opłaty recyklingowej w wysokości setek tysięcy a nawet milionów złotych. Finanse na zorganizowane recyklingu modułów PV i wywiązanie się z obowiązku odzysku są, a branża recyklingu powinna sobie z tym poradzić, zwłaszcza że moduły fotowoltaiczne składają się z materiałów, które można i warto w dużej części odzyskać – wskazuje Bogdan Szymański, prezes Stowarzyszenia Branży Fotowoltaicznej Polska PV.
Zakłady zajmujące się recyklingiem nie widzą jeszcze tych pieniędzy płynących z branży fotowoltaicznej. Na razie odpadów niemal nie ma. Wejście w nowy segment oznacza dla recyklera konieczność nie tylko dokonania inwestycji w nowe technologie, ale także zorientowanie się w gąszczu bardzo zagmatwanych polskich przepisów dotyczących odpadów. Jak mówi w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl kierownik jednego z zakładów recyklingu ZSEE, wytyczne porozrzucane są po różnych ustawach, urzędy marszałkowskie zawalone są pracą, a zakłady są poddawane szczegółowym kontrolom. Jeden błąd w ewidencjonowaniu i sypią się kary. Recykler musi też zapewnić zagospodarowanie odzyskanych komponentów. Słowem: na rozpoczęcie tej działalności potrzebne są odpowiednie finanse i perspektywy rozwoju.
Recykling paneli już się rozwija
Mimo to już są w Polsce firmy, które podejmują się recyklingu paneli fotowoltaicznych. Niewielka część paneli co roku ulega uszkodzeniom podczas transportu i montażu i przedsiębiorcy poszukują wtedy recyklerów. Z usługą wystartował Thornmann Recycling. „Po dłuższym czasie ciężkiej pracy możemy poinformować naszych klientów posiadających zużyte lub odpadowe panele fotowoltaiczne, że przyjmujemy te odpady do odzysku i potwierdzamy recycling R3 i R4” – informuje zakład recyklingu. W rozmowie z portalem Glob Energia właściciel podał też konkretne stawki: koszt oddania modułów do recyklingu wynosi 1,5 zł za kg, można też dopłacić za transport.
Pierwszy zakład zajmujący się tylko i wyłącznie recyklingiem paneli fotowoltaicznych powstał trzy lata temu we Francji. Należy do Veolii w miejscowości Rousset. Panele są w zakładzie dzielone na szkło, silikon, tworzywa sztuczne i miedź. W 2018 roku zakład zaczynał od recyklingu ok. 1,4 tys. ton odpadów, rok później było ich ponad 5 tys. ton. Veolia podpisała kontrakt z organizacją PV Cycle, która w Europie zajmuje się zbiórką zużytych i zniszczonych paneli i zapewnia ich późniejszy recykling.
Zmiany na horyzoncie
Ewentualne zmiany prawa w tym zakresie dotyczyć będą najwcześniej rozliczenia poziomów za rok 2021. Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowuje się do wprowadzenia zmian w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta. W ramach tego procesu będzie można ewentualnie wprowadzić również zmiany w odniesieniu do sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Problem ze zbieraniem paneli fotowoltaicznych sygnalizowany jest przez wiele państw członkowskich oraz organizacji odpowiedzialności producentów (wprowadzających) w Europie. Mimo tego, Komisja Europejska nie zdecydowała się na zmiany Dyrektywy w tym zakresie, decydując się jedynie na wyodrębnienie paneli wyłącznie do celów sprawozdawczych. Natomiast brak jest wyłączenia dla paneli fotowoltaicznych z obowiązku osiągania poziomu zbierania czy też poziomów odzysku i ponownego użycia i recyklingu. W związku z tym, w przypadku nieuzyskania przez kraje poziomów, mogą grozić im sankcje za nieprawidłową implementację dyrektywy 2012/19/WE – podaje resort klimatu.
Partnerzy portalu
