Jakie zmiany w energetyce planuje PiS?

Spis treści

Rzeczywista (a nie programowa) polityka energetyczna Polski od dekad jest całkowicie reaktywna. Ponieważ zamierzenia i deklaracje polityczne albo nie dostrzegają nadchodzących zmian technologicznych albo wręcz idą w poprzek nim, dlatego rzeczywiste zmiany zachodzą wbrew deklaracjom politycznym i dokumentom rządowym, a zgodnie z globalnym nurtem. Tyle, że z dużym opóźnieniem wobec Zachodu.

Tak działo się z inwestycjami w elektrownie i ciepłownie węglowe, podczas gdy Zachód inwestował już w instalacje gazowe, podtrzymywaniem na kroplówce górnictwa węgla kamiennego, chociaż Zachód kończył już z subsydiami dla tej nierentownej branży, budową elektrowni atomowej, chociaż Zachód w większości zamknął ten rozdział w latach 80., rozpoczęciem programu rozwoju elektromobilności, dopiero gdy wymagały tego od nas unijne przepisy czy programem rozwoju fotowoltaiki, dopiero po wprowadzeniu 20 stopnia zasilania podczas upałów i wiele lat po Niemczech, Czechach czy Słowacji.

Dlatego i tym razem nie łudzimy się, że przedstawione w programie wyborczym Prawa i Sprawiedliwości postulaty i cele będą rzeczywiście i skutecznie realizowane. Niemniej próby ich realizacji mogą przyśpieszyć bądź spowolnić nieuniknione zmiany, wynikające z megatrendów politycznych, gospodarczych i technologicznych oraz – co najważniejsze – polityki i prawodawstwa Unii Europejskiej. Z tego powodu warto je przedstawić.

Zobacz także: Nowy rząd i stare problemy w energetyce. A czasu coraz mniej

Aby jak najwierniej je oddać, publikujemy je w formie cytatów z programu wyborczego.

Program PiS w energetyce i górnictwie

Miks energetyczny

„Zamierzamy realizować program zrównoważonego pozyskiwania energii w oparciu o węgiel, gaz ziemny i ropę naftową, OZE – fotowoltaikę, wiatrownie i biogazownie, a także energetykę jądrową”,
„planujemy modernizację istniejących bloków energetycznych, budowę bloków gazowych i elektrowni atomowych. Stawiamy na bezemisyjną energetykę prosumencką”.

Polityka klimatyczna

„Rząd koalicji PO–PSL zgodził się na pakiet klimatyczny stanowiący zagrożenie dla polskiej gospodarki, w tym górnictwa, ale także dla rynku energii (wzrost cen)”,
„premier Mateusz Morawiecki zablokował w 2019 roku porozumienie unijne w sprawie osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku”,
„chronimy przyrodę i dbamy o klimat, ale jednocześnie koszty tak poważnego zobowiązania jak neutralność klimatyczna muszą być sprawiedliwe rozłożone na wszystkie europejskie państwa. Dlatego na poziomie unijnym walczymy o wypracowanie zasad sprawiedliwej transformacji energetycznej”,
„w trzech kwestiach ekonomicznych rząd Prawa i Sprawiedliwości zajął postawę jednoznaczną […]. Przyjęliśmy postawę renegocjacji pakietu energetyczno-klimatycznego w kierunku zagwarantowania interesów polskiego przemysłu i konsumentów”,
„Prawo i Sprawiedliwość traktuje ochronę środowiska jako filar nowoczesnego państwa dobrobytu i warunek zrównoważonego rozwoju kraju. Rozumiemy ją szeroko: od ochrony dziedzictwa naturalnego i różnorodnych walorów krajobrazowych, przez troskę o klimat i poprawę jakości powietrza, na humanitarnym traktowaniu zwierząt i racjonalnej gospodarce odpadami skończywszy”,
„polski rząd działa aktywnie, aby zapobiegać zmianom klimatu i łagodzić ich skutki”,
„w grudniu 2018 roku podczas organizowanego w Katowicach szczytu klimatycznego COP24, Polska podjęła inicjatywę i z sukcesem przeprowadziła proces ujednolicenia światowej polityki klimatycznej, w efekcie czego przyjęty jednogłośnie przez wszystkie państwa świata został Katowicki Pakiet Klimatyczny (Katowice Rulebook). Jest to >>mapa drogowa<< realizacji Porozumienia paryskiego z 2015 r., mającego na celu ograniczenie globalnego wzrostu temperatury. To historyczny sukces dla globalnej polityki klimatycznej”,
„dzięki osiągnięciom katowickiego COP24 możemy dzisiaj mówić o zakończeniu kluczowego etapu projektowania ram globalnej polityki klimatycznej. Społeczność międzynarodowa zgadza się co do jej przesłanek, kierunków, celów strategicznych, a w ramach Katowickiego Pakietu Klimatycznego także co do sposobów wdrażania tych celów. Teraz kluczowym wyzwaniem jest implementacja zapisów Katowice Rulebook przez wszystkie kraje”,
„kolejnym przykładem naszych działań na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznych jest projekt Miejskich Planów Adaptacji (MPA44). Dla 44 polskich miast przygotowano Miejskie Plany Adaptacji, których celem jest przystosowanie miast do obserwowanych i prognozowanych zmian klimatu”.

Smog

„Smog jest realnym problemem, utrudniającym życie i negatywnie wpływającym na zdrowie milionów obywateli”,
„wprowadziliśmy program Czyste Powietrze. W ramach programu dofinansowywane są przedsięwzięcia w zakresie modernizacji i wymiany źródeł ciepła oraz termomodernizacji budynków. Złożono już ponad 72,5 tys. wniosków o pomoc na łączną sumę prawie 1,7 mld złotych i podpisano niemal 28 tys. umów o wartości prawie 500 mln złotych. Szacuje się, że do końca roku 2019 złożonych zostanie ponad 100 tys. wniosków”,
„kontynuacja programu „Czyste Powietrze”. Program to 103 mld zł, które będą przeznaczone na wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe, instalacje OZE i na termomodernizację ok. 3-4 mln polskich domów jednorodzinnych. Pozwoli to zredukować pyły, w tym PM10 i PM2,5, a także ograniczyć emisję CO2. Realizacja programu doprowadzi do aż 50% redukcji emisji z sektora bytowo-komunalnego do 2030. Będzie to prawdziwy skok cywilizacyjny”,
„przygotowaliśmy rozporządzenie w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe. Wprowadziło ono nowe, wyższe standardy dla kotłów na paliwo stałe i uregulowało krajowe wymagania dotyczące poziomów emisji tlenku węgla. Dzięki temu udało się nam uszczelnić rynek obrotu kotłami i ukrócić naganne praktyki nieuczciwych podmiotów”,
„zostało wprowadzone również rozporządzenie Ministra Energii w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych, dzięki czemu zostało wyeliminowanych około 14% masy paliw stałych, przede wszystkim dotyczy to wszystkich mułów węglowych i flotokoncentratów”.

Węgiel

„Proces restrukturyzacji [górnictwa węgla kamiennego] został zakończony”,
„dalsze wsparcie górnictwa węglowego”,
„mamy program dla polskiego górnictwa po to, by w kolejnych latach ograniczyć do minimum ryzyko kryzysu w branży”,
„będziemy się koncentrować na większym wykorzystywaniu rozwiązań innowacyjnych w górnictwie”,
„powstał rządowy Program dla Śląska. To obecnie ponad 70 projektów o wartości ok. 55 mld zł w priorytetowych obszarach wsparcia. To największy taki program regionalny w historii Polski. Trzy czwarte zaplanowanych działań jest już w fazie realizacji”
„przygotowaliśmy regulacje dotyczące […] rekompensat za utracone prawo do deputatu węglowego”.

OZE

„Rządy Prawa i Sprawiedliwości to zielone światło dla >>zielonej gospodarki<< i >>zielonej energetyki<<, które wspomagają rozwój gospodarczy, i podnoszenie poziomu oraz jakości życia Polek i Polaków”,
„wprowadzenie pakietu prosumenckiego [dla biznesu] dało Polakom szansę na >>tani i czysty prąd<<. Będą bowiem mogli produkować energię na własne potrzeby, a nadwyżki – rozliczać w korzystnym systemie opustów”,
rząd dokończy programu „Mój prąd” z przyjętym budżetem w wysokości 1 mld zł,
„będziemy również rozwijać i wykorzystywać potencjał morskiej energetyki wiatrowej w Polsce w perspektywie 2030 r.”.

Atom

„Ważny w zakresie ochrony klimatu będzie również rozwój zeroemisyjnej, wielkoskalowej energetyki jądrowej”,
„[postawiliśmy na] programy budowy energetyki atomowej”,
„planujemy wybudowanie elektrowni jądrowych, które są czyste i bezpieczne. Zeroemisyjne wytwarzanie energii elektrycznej powinno zostać wsparte przez bloki jądrowe, które już w 2035 r. mogą dać ok 10% energii elektrycznej wytworzonej w kraju. Udział ten zwiększy się do ok. 20% w latach 2040–2043”,
„zainstalowana moc bloków jądrowych może osiągnąć 10 GW, czyli tyle, ile przewidujemy dla morskich farm wiatrowych w tym samym czasie”,
„będziemy umacniać partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi na polach współpracy takich jak gospodarka, energetyka czy innowacje”.

Gaz

„Konsekwentnie dążymy do dywersyfikacji dostaw nośników energii, w tym uniezależnienia się od dostaw nośników energii z kierunku wschodniego”,
„[dywersyfikacji dostaw] służyła budowa gazowej bramy północnej (gazoport w Świnoujściu). Nasz rząd będzie kontynuował jej rozbudowę oraz budowę połączeń gazowych z Norwegii przez Danię (Baltic Pipe)”,
„[nasz rząd będzie] realizował współpracę energetyczną ze Stanami Zjednoczonymi w zakresie importu skroplonego gazu ziemnego i rozwoju energetyki atomowej”,
„pozostaniemy na niezmiennym stanowisku sprzeciwiania się budowie gazociągu Nord Sream 2”,
„zgodnie z planem przebiega realizacja projektu gazociągu Baltic Pipe, który połączy Polskę z Danią i Norwegią. Podjęta w 2018 roku decyzja inwestycyjna pozwoli na import ok. 10 mld m3 gazu rocznie, poczynając od jesieni 2022 r.”,
„rozbudowywany jest obecnie Gazoport im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu i jego moce wzrosną w 2021 roku do 7,5 mld m3. Infrastruktura ta pozwoli na stworzenie hubu gazowego w Polsce i eksportowanie nadwyżek gazu do innych krajów”,
„rozbudowujemy i modernizujemy sieci przesyłowe gazu w kraju oraz budujemy system interkonektorów gazowych z innymi krajami. Taki interkonektor jest już budowany ze Słowacją, a planowany jest także z Ukrainą”.

Ropa

„Stworzenie wielkiego koncernu petrochemicznego (tzn. połączenie Orlenu i Lotosu, co ma umożliwić wielkie inwestycje w przemysł chemiczny, a także w energetykę) […]. Fuzja przełoży się na korzystniejszą cenę przy zakupie baryłki ropy, a to przełoży się na stabilność cen, również na stacjach paliw”.

Elektromobilność

„Podejmiemy dalsze kroki na rzecz wsparcia elektromobilności, będziemy wspierać rozwój elektrycznego transportu publicznego oraz inwestować w stacje ładowania pojazdów elektrycznych”,
„[postawiliśmy na] programy związane z elektromobilnością”.

Ministerstwa i pełnomocnicy rządu

„[Postawiliśmy na] powołanie pełnomocników do wykonywania konkretnych zadań, np.: programu „Czyste Powietrze”, strategicznej infrastruktury energetycznej”,
„chcąc położyć kres państwu teoretycznemu, w ramach reformy organów rządowych powołano nowe ministerstwa, związane z realizacją strategicznych celów, tj.: Ministerstwo Energii (realizacja polityki bezpieczeństwa energetycznego Polski”.

Efektywność energetyczna

„[Uruchomienie programu] zmniejszania zużycia energii w budownictwie, którego celem jest poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 w wyniku zwiększenia produkcji energii z odnawialnych źródeł oraz zmniejszenia zużycia energii w budynkach. Po ocenie formalnej jest obecnie rozpatrywanych prawie 850 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę 1,4 mld zł”,
„uzupełnieniem tych działań jest rozwój programu termomodernizacji i remontów z uwzględnieniem uwarunkowań odpowiedniego bezpieczeństwa budynków z wielkiej płyty i promocji odnawialnych źródeł energii. Ułatwimy także budowanie mieszkań na własny użytek grupom od 3 osób, w formule tzw. kooperatywy mieszkaniowej”,
„zmodernizujemy infrastrukturę publiczną według standardów najbardziej rozwiniętych państw świata. Nową oprawę zyskają setki obiektów, które są miejscem świadczenia najważniejszych usług publicznych. Dostosujemy wszystkie te budynki do wysokich standardów również w zakresie efektywności energetycznej, co będzie oznaczać nie tylko oszczędność, ale również lepszą jakość powietrza”.

Ciepłownictwo

„Program Energia Plus, który stanowi konsolidację kilku dotychczasowych projektów NFOŚiGW. Oferuje wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie: ograniczenia szkodliwych emisji do atmosfery, zmniejszenia zużycia surowców, poprawy efektywności energetycznej, nowych źródeł ciepła i energii elektrycznej, modernizacji lub rozbudowy sieci ciepłowniczych, energetycznego wykorzystania zasobów geotermalnych. Budżet programu wynosi do 4 mld zł, w tym dotacje do 50 mln zł. Beneficjentami programu są przedsiębiorcy”,
„Polska Geotermia Plus. Program oferuje m. in. wsparcie dla: budowy nowych, rozbudowy lub modernizacji istniejących ciepłowni, elektrociepłowni lub elektrowni geotermalnych czy wykonania otworów geotermalnych. Budżet programu wynosi do 600 mln zł, w tym dotacje do 300 mln zł. Beneficjentami programu są przedsiębiorcy”,
„zwiększymy liczbę gospodarstw domowych podłączonych do efektywnych systemów ciepłowniczych (sprawność instalacji indywidualnego ogrzewania to najczęściej znacznie poniżej 65%, w przypadku ciepłowni i elektrociepłowni to 85%) oraz rozbudujemy system wysokosprawnej kogeneracji i ogrzewania gazowego”,
„dla obszarów o niskim poziomie urbanizacji alternatywą jest ogrzewanie elektryczne, ujęte w taryfie antysmogowej”.

Zagospodarowanie przestrzenne

„Przedstawienie nowej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jej główny cel to integracja planowania przestrzennego z planowaniem rozwoju na wszystkich poziomach: lokalnym, regionalnym i krajowym. Te zmiany spowodują konieczność dostosowania prawa budowlanego do nowych rozwiązań planistycznych”,
„jednym z naszych priorytetów będzie także zwiększanie zielonych powierzchni w miastach […]. Prowadzić do tego będzie m.in., zwiększenie minimalnego procentowego udziału przestrzeni biologicznie czynnej w miastach (w tym także tzw. zielonych dachów i trawników z rzadko koszoną trawą)”,
„wprowadzimy ograniczanie przyrostu przepisów poprzez zastosowanie zasady „jeden za jeden” (One In One Out) – wprowadzając nowe obciążenie, trzeba jednocześnie zadeklarować usunięcie innego, równoważnego”.

Leśne Gospodarstwa Węglowe

„Będziemy realizować program Leśnych Gospodarstw Węglowych, którego celem jest zmniejszenie koncentracji CO2 w atmosferze poprzez zwiększenie pochłaniania przez lasy […]. Dzięki LGW przez 30 lat uda się pochłonąć dodatkowo 1 mln ton CO2”,
„zwiększymy zalesienie kraju, a w konsekwencji wzrost powierzchni zajmowanej przez naturalne rezerwuary dwutlenku węgla. Dzięki działalności polskich leśników, którzy rocznie sadzą ponad 500 mln drzew, lesistość naszego kraju będzie ciągle wzrastać. Naszym celem będzie zwiększenie lesistości kraju do 33% do 2045 roku”.
„warto podkreślić, że w Polsce pozyskuje się na cele gospodarcze mniej drewna niż wynosi jego przyrost, co pozwala na ciągły wzrost lesistości kraju”.

Ceny energii

„Dla nas ważne jest dobro konsumentów energii elektrycznej, czyli ceny za prąd, dlatego je zamroziliśmy w 2019 roku”,
„wszelkie zmiany na rynku energii nie mogą zakłócać dostaw energii dla mieszkańców i gospodarki ani powodować radykalnego wzrostu cen. Będziemy stosować ochronę konsumentów energii elektrycznej – gospodarstw domowych, małych i średnich przedsiębiorstw oraz instytucji publicznych”.

Rzeczywiste dylematy rządu

Program zwycięskiej partii, choć bardzo obszerny (zwłaszcza na tle politycznej konkurencji), w rzeczywistości nie zawiera zbyt wielu konkretów i celów, jakie PiS chciałoby w najbliższych czterech latach osiągnąć. Pojawiają się w nim np. zapewnienia o wspieraniu górnictwa, ale bez jednego słowa o tym czy wydobycie węgla kamiennego pozostanie choćby na obecnym poziomie, czy też nadal będzie spadać. Zupełnie pominięty został za to temat odkrywek węgla brunatnego. W obszarze rozwoju elektromobilności nie ma już ani słowa o celach dotyczących liczby samochodów elektrycznych na drogach czy budowie polskiego auta na prąd. W obszarze atomu pojawiają się tylko kolejne, coraz odleglejsze daty, ale bez żadnego podsumowania przyczyn kolejnych opóźnień i sposobu ich przezwyciężenia.

Dokument programowy ma też nieco niespójności – w ocenie mijającej kadencji przypomniana została obietnica sprzed kilku lat, że PiS będzie dążyć do renegocjacji pakietu energetyczno-klimatycznego Unii Europejskiej, ale zabrakło podsumowania tych dążeń, które w żaden sposób nie zaowocowały. Ponownie przypomniana została zgoda PO-PSL na politykę klimatyczną, ale jednocześnie PiS podkreślił jak bardzo mu na polityce klimatycznej zależy i przypomniał sukces ubiegłorocznego szczytu klimatycznego ONZ w Katowicach, na którym ponownie podkreślono cel eliminacji emisji gazów cieplarnianych w ciągu najbliższych 30 lat.

Prawo i Sprawiedliwość nie odniosła się także do dalszej administracyjnej regulacji cen prądu. Pozostało jedynie zapewnienie o nie wywoływaniu „radykalnego wzrostu cen”. Rządowi będzie jednak trudno ten postulat zrealizować ze względu choćby na wprowadzaną od 2021 roku opłatę mocową na rachunkach za prąd, która sfinansuje utrzymanie starych i budowę nowych bloków na węgiel, przywrócenie opłaty OZE, która sfinansuje dwie największe w historii aukcje dla „zielonych” elektrowni, które odbędą się w najbliższych miesiącach i mają pomóc nam w realizacji unijnego celu OZE na 2020 rok, czy też chęć rozwoju energetyki atomowej, co będzie musiało oznaczać wprowadzenie czegoś na kształt opłaty atomowej.

W rzeczywistości więc można oczekiwać, że polska energetyka nadal będzie zarządzana reaktywnie, w odpowiedzi na strategiczne cele wyznaczane przez Brukselę, którym będziemy musieli się podporządkować, aby zachować unijne finansowanie. Podobnie jak w mijającej kadencji Sejmu, większość nadchodzących zmian legislacyjnych w energetyce także będzie po prostu implementacją unijnego prawa w tym obszarze.

Zobacz także: Nowy rząd i stare problemy w energetyce. A czasu coraz mniej