Mija dokładnie rok od 20 stopnia zasilania i przerw w dostawach prądu dla tysięcy polskich przedsiębiorstw. Czy nasza energetyka odrobiła gorzką lekcję?
Wciąż nie wiemy co dokładnie wydarzyło się 10 sierpnia 2015. Oczywiście z grubsza przyczyny kryzysu są znane – fala upałów obniżyła stan wód w rzekach utrudniając chłodzenie starszych elektrowni pozbawionych chłodni kominowych. Dodatkowo lato to tradycyjny czas remontów. Przez kilka dni PSE wzywaly do ograniczenia poboru „po dobroci”. Kiedy nic to nie dało i kraj stanął przed ryzykiem niekontrolowanego blackoutu na wniosek Polskich Sieci Energetycznych rząd wprowadził tzw. 20 stopień zasilania czyli ograniczenia w poborze mocy dla firm. Dzięki temu energetyka przetrwała tych kilka trudnych dni.
Jednak szczegółowe dane, które mogłyby pomóc przeanalizować sposób postępowania operatora sieci przesyłowych, a zwłaszcza słuszność podjętych środków zaradczych, wciąż są niedostępne. Polskie Sieci Energetyczne przekazały wymagany prawem raport Urzędowi Regulacji Energetyki oraz Ministerstwu Energii, ale został o utajniony. Nasi rozmówcy z obu instytucji generalnie zgadzali się, że powinna zostać sporządzona obszerna wersja jawna, ale nic takiego nie zostało zrobione. Bez ujawnienia co dokładnie stało się 10 sierpnia 2015 wchodząca w decydującą fazę dyskusja o rynku mocy będzie zawsze niepełna.
O dziwo, wydarzenia z sierpnia nie zainteresowały Najwyższej Izby Kontroli, choć zamierza ona w tym roku prześwietlić budowę połączenia polsko-litewskiego.
10 sierpnia 2015 r. był upalnym, bezwietrznym dniem, podczas którego aż prosiło się, by włączyć klimatyzację, niefrasobliwie zwiększając zapotrzebowanie na moc w systemie. Jednocześnie niedostępne były ponad 2 GW mocy w elektrowniach chłodzonych wodą z rzek i jezior.
Nie mieliśmy, i nadal nie mamy, energetyki słonecznej, która mogłaby wesprzeć moce wytwórcze w szczycie dziennym. Prawie w ogóle nie było wiatru, więc sytuacji nie mogły uratować też farmy wiatrowe. Inaczej było za to w północnych Niemczech – tam warunki były wietrzne, co zwiększyło produkcję energii z OZE i przepływy kołowe. By je zrekompensować, Polska musiała zastosować redispatching.
Co zmieniło się w ciągu tego roku?
PSE, nauczone bolesnymi doświadczeniami, uruchomiło szereg środków, które zwiększają margines bezpieczeństwa do niewyobrażalnego 12 miesięcy temu poziomu. Wczoraj, 9 sierpnia, planowana rezerwa mocy dostępnej dla OSP wynosiła ponad 7 GW (dzień wcześniej nawet 8,7 GW).
Zobacz także: Tego lata unikniemy ryzyka blackoutu?
Po pierwsze, pomaga pogoda. Zapotrzebowanie na moc 8 sierpnia 2015 r. przekroczyło wprawdzie 21 GW i było o 500 MW wyższe niż w porannym szczycie feralnego 10 sierpnia rok wcześniej. Dzięki niższym temperaturom i wyższemu poziomowi wód nie ma za to problemu z awaryjnymi postojami bloków. Z danych PSE wynika, że w poniedziałek 8 sierpnia w czasie porannego szczytu nieplanowe ubytki mocy wyniosły tylko 964 MW.
W remoncie były jednostki o mocy 698 MW. Planowe remonty bloków w elektrowniach zostały w tym roku z okresu wakacyjnego poprzesuwane na czerwiec i okres jesienny (co sprawiło, że tegoroczny czerwiec był dość trudny pod względem rezerw mocy). W tym roku wieje. Moc energii z wiatru w poniedziałek 8 sierpnia w porannym szczycie wyniosła prawie 2,2 GW.
Kolejny czynnik – wzrósł import energii. W okresie szczytu rannego saldo wymiany z zagranicą wynosiło 820 MW na plusie. Sytuacja obecnie jest o tyle lepsza, że uruchomiono Lit-Pol Link. Dzięki przesuwnikom fazowym pojawiła się też możliwość importu energii z Niemiec.
Z technicznego punktu widzenia lekcja została więc w ogromnej części odrobiona. Niestety, nie da się tego powiedzieć o części administracyjnej.
Procedury odłączania przemysłu od prądu okazały się nieprzystające do nowoczesnej gospodarki. Zgodnie z prawem rząd nakłada na firmy obowiązek ograniczenia poboru prądu w sytuacji z jaką mieliśmy do czynienia w sierpniu 2015 r. Ale firmy często nie wiedziały jak się mają zachować – w końcu ostatnie ograniczenia zdarzały się w latach 80-tych, a 20. stopień zasilania kojarzył się raczej z serialem „Alternatywy 4” a nie z gospodarką członka UE.
Przedsiębiorcy stojąc przed wyborem między błyskawicznymi wielomilionowymi stratami spowodowanych brakiem zasilania ( np. w chłodniach) a perspektywą wieloletniego postępowania przed URE kierowali się zasadą „bliższe niebezpieczeństwo jest groźniejsze” i nie ograniczali poboru. Minął rok… i zostaliśmy z z tymi samymi procedurami.
Bez wątpienia potrzebna jest ich zmiana, ustanowienie jakiejś hierarchii i kolejności ograniczania poboru. Bo przecież potencjalne straty fabryki mrożonek, w której może „popłynąć” cały towar i straty producenta mebli są nieporównywalne.
Urząd Regulacji Energetyki wszczął rekordową liczbę postępowań w sprawie firm, które niedostosowały się do ograniczeń – aż 1129. Biorąc pod uwagę braki kadrowe w URE to istnieje duża szansa, że spora część zainteresowanych osób będzie się tłumaczyć już na emeryturze, albo nawet nie doczeka końca procedury.
Odłączenie od prądu poderwało zaufanie przemysłu do energetyków – przed tegorocznym latem do siedziby PSE pielgrzymowali przedstawiciele największych fabryk dręczeni pytaniem czy sytuacja się nie powtórzy.
Wraz ze zmianą przepisów powinna przyjść amnestia. Mówił o niej kilkanaście dni po bolesnym doświadczeniu z 10 sierpnia ówczesny wicepremier i minister gospodarki Janusz Piechociński mówił o potrzebie amnestii dla firm, które nie podporządkowały się obowiązkowi ograniczenia poboru. Niestety, na słowach się skończyło, zaś nowy rząd miał inne priorytety.
Na koniec ciekawostka. Upał wzmaga pragnienie, a jak wiadomo, niektóre trunki gaszą go lepiej niż inne. Z naszych nieoficjalnych informacji wynika, że na liście firm wobec których wszczęto postępowania za nieograniczenie poboru mocy w sierpniu 2015 nie ma w ogóle browarów, są natomiast producenci trunków wysokoprocentowych.
Czyżby szefowie tych firm uznali, że brak ulubionego napoju Polaków przed długim weekendem sierpniowym byłby ogólnonarodową klęską?
Najważniejszy element wsparcia energetyki odnawialnej w Polsce jest już wyceniany na 50 zł/MWh – najtaniej w historii i już blisko najniższej wartości, jaką teoretycznie może osiągnąć. 
W ostatnim półroczu elektrownie opalane węglem kamiennym produkowały znacznie więcej energii, niż w dwóch poprzednich latach. Przyczynił się do tego zbieg kilku okoliczności, które właśnie się kończą, a wraz z nimi lekka poprawa nastrojów górników. 
- Polska i Niemcy nadal zamierzają na wielką skalę wykorzystywać węgiel kamienny i brunatny do celów energetycznych. Dlatego dyskusja o gazie ziemnym w tych krajach jest trudna – ocenia Oxford Institute for Energy Studies w publikacji skutkach ostatniego szczytu klimatycznego COP21. 
