Spis treści
Wsparcie elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE) spadło w czwartek do najniższego poziomu w historii. Ceny tzw. zielonych certyfikatów dobiła informacja rządu, że planuje od przyszłego roku ograniczyć obowiązek ich zakupu. W najgorszej sytuacji są najmniejsi inwestorzy. Mniej zapłacą jednak odbiorcy.
Wbrew oczekiwaniom części inwestorów, w przyszłym roku sprzedawcy energii nie będą musieli wylegitymować się zakupem przynajmniej co piątej kilowatogodziny ze źródeł odnawialnych.
Łączny obowiązek zakupu energii elektrycznej z OZE wyniesie w 2017 roku nie 20%, jak przewidziano w ustawie o odnawialnych źródłach energii, ale 16% (zgodnie z ustawą rząd może ograniczać ten obowiązek rozporządzeniem). Z tego 0,5% będzie musiało zostać zrealizowane za pomocą nowych – tzw. niebieskich certyfikatów sprzedawanych jedynie przez biogazownie rolnicze, a 15,5% za pomocą zielonych certyfikatów sprzedawanych przez właścicieli wszystkich pozostałych „zielonych” elektrowni.
Zmniejszenie „zielonego” obowiązku poniżej 20% było oczekiwane na rynku. O planach rządu informował już wcześniej m.in. Obserwator Legislacji Energetycznej portalu WysokieNapiecie.pl. Jednak przynajmniej część inwestorów miała nadzieję, że do tego nie dojdzie. Liczyli, że rząd będzie chciał wesprzeć właścicieli „zielonych” elektrowni utrzymując ustawowe 20%.
Od decyzji o wysokości obowiązku umarzania tzw. zielonych certyfikatów zależy bowiem ich cena na giełdzie. Dlatego po opublikowaniu w czwartek projektu rozporządzenia rządu wycena zielonych certyfikatów na Towarowej Giełdzie Energii sięgnęła historycznego dna – 56,13 zł/MWh, podczas gdy jeszcze na początku 2014 roku były wyceniane prawie pięciokrotnie drożej, a jeszcze w maju ich cena przekraczała 100 zł/MWh.
Na razie zwolnienia pracowników, później upadłości
Zmniejszenie wsparcia o prawie 80%, a jednocześnie spadek cen sprzedaży samej energii sprawiają, że wiele projektów inwestycyjnych stało się nierentownych. Problem dotyka w pierwszej kolejności tych właścicieli ekoelektrowni, którym nie udało się zawrzeć umów długoterminowych na sprzedaż zielonych certyfikatów z dużymi sprzedawcami energii – zwłaszcza drobnych inwestorów i rolników. Jednak kłopoty już dawno dotarły także do pozostałych przedsiębiorców, bo część sprzedawców zwraca się do nich z propozycją nie do odrzucenia – obniżenia ceny certyfikatów ustalonej w umowie długoterminowej.
W ten sposób na progu rentowności stanęły zarówno gminne elektrociepłownie na biomasę, biogazownie, farmy wiatrowe i małe elektrownie wodne, jak również współspalanie biomasy w dużych elektrowniach węglowych. Różnica jest jednak taka, że ta ostatnia technologia bazuje przede wszystkim na kosztach zmiennych – zakupie biomasy od rolników – i przy niskich cenach zielonych certyfikatów elektrownie przestały ją kupować i współspalać (w pierwszym półroczu produkcja energii w tej technologii była o połowę niższa, niż rok wcześniej). Pozostałe technologie wymagały jednak nakładów inwestycyjnych, a więc zaciągnięcia kredytów. Im mniejszy przedsiębiorca, tym droższy zaciągał kredyt na zwykle mniej efektywną instalację – w efekcie produkuje energię drożej i potrzebuje wyższego wsparcia.
Gdy byli to rolnicy i drobni przedsiębiorcy, w bardzo wielu przypadkach – jak wyjaśnia nam przedstawiciel jednego z banków kredytujących takie inwestycje – zaciągali zobowiązania w oparciu o osobisty majątek – m.in. gospodarstwa rolne. Problem może pojawić się też po drugiej stronie – wielu kredytów udzielały lokalne SKOK-i, dla których takie inwestycje mogą mieć istotny wpływ na wynik finansowy.
Na razie drobni inwestorzy dopłacają z własnej kieszeni, która ma jednak swoje dno. Większe firmy, zwłaszcza z sektora wiatrowego, są już w trakcie zwalniania pracowników (tylko w tej branży pracuje ok. 8 tys. ludzi) i obniżania wynagrodzeń. Część zagranicznych inwestorów już zupełnie wycofuje się z Polski, zwalniając lokalnych pracowników.
Zyskują największe grupy
Na niskich cenach zielonych certyfikatów zarabiają natomiast największe, kontrolowane przez skarb państwa, grupy energetyczne. Wszystkie generują mniej zielonych certyfikatów, niż muszą posiadać, aby zrealizować ustawowy obowiązek. Przy niższych cenach certyfikatów tracą na własnych farmach wiatrowych (stąd ostatnie miliardowe odpisy aktywów), ale zarabiają w segmencie sprzedaży energii.
Zarabiają dosłownie, bo w tegorocznych taryfach sprzedaży energii odbiorcom domowym Prezes URE zatwierdził im koszty pozyskania zielonych certyfikatów na poziomie ok. 180 zł/MWh – taka ich wartość doliczana jest do rachunków za energię klientów w taryfie G, podczas gdy tegoroczna średnia giełdowa cena certyfikatów do wczoraj wyniosła 96 zł/MWh, a więc o niemal połowę mniej.
(Mniej) zapłacą odbiorcy
Jak tłumaczy w uzasadnieniu projektu rozporządzenia rząd, obniżenie łącznego obowiązku do 16% wynika z „konieczności zabezpieczenia interesów odbiorców końcowych energii elektrycznej przed zbyt gwałtownym wzrostem cen energii elektrycznej”. Z szacunków Ministerstwa Energii wynika, że bez obniżenia obowiązku przeciętne gospodarstwo domowe musiałoby ponieść od 80 gr do 1,60 zł miesięcznie wyższe koszty w rachunkach za energię.
Tymczasem ustawa o OZE już przewidziała dodatkową opłatę w rachunkach za energię przeciętnej rodziny w wysokości 20 gr miesięcznie na sfinansowanie nowych ekoelektrowni (opłatę OZE) i podniosła do 8 zł miesięcznie rodzaj składki na nowe bloki węglowe i modernizację starych elektrowni konwencjonalnych (opłatę przejściową).
Biogazownie rolnicze na wygranej pozycji
Rząd w ustawie i planowanych rozporządzeniach wyraźnie wspiera tylko jedną technologię – biogazownie rolnicze. Około pięćdziesięciu właścicieli takich obiektów wywalczyło sobie osobną pulę tzw. niebieskich certyfikatów. Obowiązek ich zakupu (0,5%) będzie na tyle duży, że ich ceny powinny podskoczyć blisko maksymalnej możliwej wartości – 300 zł/MWh.
Ponadto rząd planuje w pierwszej kolejności zorganizować dla nich aukcje, dzięki którym będą mogły przejść do nowego systemu wsparcia – z zagwarantowaną wartością przychodów. Już na poziomie ustawy zapewniono tylko im wysoką cenę do której będą mogły ubiegać się o wsparcie na aukcjach – 550 zł/MWh.
Zniechęcane miliardy
Zupełny brak wsparcia małych inwestorów może dziwić, bo rząd deklaruję, że to właśnie na polskim kapitale chciałby opierać inwestycje, a rolnicy mają być jednym z filarów rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce. Tymczasem poza właścicielami biogazowni rolniczych, pozostali drobni inwestorzy zostali pozostawieni sami sobie.
Odwracanie się rządu plecami także do większych inwestorów także trudno uzasadnić w kontekście podnoszonych przez Ministerstwo Energii wyzwań inwestycyjnych w energetyce opiewających na 100 mld zł. Kontrolowane przez skarb państwa spółki energetyczne nie będą wstanie zaciągnąć kredytów w takiej wysokości. Z kolei wyłącznie polskie banki nie będą wstanie ich udzielić. Aby rozwijać sektor energetyczny potrzebni są prywatni inwestorzy i prywatny kapitał, który w tej chwili jest na najlepszej drodze by polskie projekty oznaczyć etykietą „ryzykowne” i nie finansować ich wcale, bądź doliczyć sobie do takich kredytów dużo wyższą marżę. Tymczasem w kapitałochłonnej energetyce każdy promil wyżej oprocentowania kredytu oznacza dodatkowe złotówki w rachunkach za prąd, które wszyscy zapłacimy.
Zarys programu, zwanego potocznie planem Morawieckiego wspomina o przygotowaniach do budowy – równolegle z elektrownią jądrową - reaktora wysokotemperaturowego (HTR), który miałby być źródłem ciepła procesowego dla instalacji przemysłowej. Plan wicepremiera dopiero co przekazano do konsultacji społecznych, ale ministerstwo energii powołało już specjalny zespół, który ma ocenić krajowy potencjał dla zastosowania tej technologii. Przypadek HTR jest o tyle interesujący, że przystąpienie do poważnych pracy włączyłoby Polskę do technologicznego wyścigu Chin z resztą świata.
Ile węgla? Ile atomu i innych technologii? Odpowiedzi na te strategiczne pytania polska energetyka potrzebuje od zaraz. Konsultacje w sprawie Planu Morawieckiego pokazują, że pełnej zgody w rządzie na razie nie ma.
Komisja 2 sierpnia zdecydowała, że nie zgłosi zastrzeżeń do systemu wsparcia zielonymi certyfikatami, który obowiązuje w Polsce od 2005 roku. Producenci zielonej energii mogą spać spokojnie?