Klaster energii – nowość w ustawie o OZE

Czym są budzące tak wiele zainteresowania i emocji wprowadzone nowelizacją ustawy o OZE klastry energii i jak mogłaby wyglądać ich przykładowa struktura – dla portalu WysokieNapiecie.pl temat ten analizują eksperci Deloitte Legal.

Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE), która weszła w życie z 1 lipca 2016 r., od momentu rozpoczęcia procesu legislacyjnego budziła wiele emocji.  Zagadnieniom takim jak system opustów czy koszyki technologiczne poświęcono wiele uwagi w ramach dyskusji toczących się w trakcie procesu legislacyjnego. Można odnieść wrażenie, że kwestia klastrów energii nie była tak szeroko komentowana. W pierwszej wersji projektu nowelizacji wprowadzono pojęcia makroklastrów i mikroklastrów energii, z czego ostatecznie zrezygnowano na rzecz ogólnego pojęcia klastra energii. Czym są owe klastry energii i jak mogłaby wyglądać ich przykładowa struktura– o tym poniżej.

Pojęcia klastra energii

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 15a ustawy o OZE, można wskazać na pewne cechy konstytutywne klastra energii, jako cywilnoprawne porozumienia interesariuszy nakierowanego na realizację określonego zamierzenia o charakterze gospodarczym w obszarze energii elektrycznej. W pierwszej kolejności, wskazać należy, że klaster energii to cywilnoprawne porozumienie w skład, którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki oraz instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego. Z kolei porozumieniem cywilnoprawnych – zgodnie z językowym znaczeniem tego terminu – może być zarówno umowa nienazwana, jak i umowa spółki cywilnej czy nawet spółki handlowej.

Celem porozumienia w zakresie klastra energii musi być wytwarzanie i równoważenie zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z OZE lub z innych źródeł lub paliw w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.

Jednocześnie, działalność w ramach klastra, obok ograniczenia technicznego w postaci napięcia sieci dystrybucyjnej, musi być ograniczona geograficznie. Obszar działania klastra nie może przekraczać granic jednego powiatu lub 5 gmin. Zgodnie z art. 38a ust. 4 ustawy o OZE, obszar działania klastra ustala się na podstawie miejsc przyłączenia wytwórców i odbiorców będących członkami takiego klastra. Jednocześnie, z zakresu działalności klastra zgodnie z art. 38a ust. 5 ustawy o OZE wyłączona jest działalność obejmująca połącznia z sąsiednimi krajami.

Koordynator klastra

Klaster energii reprezentuje koordynator, którym jest powołana w tym celu spółdzielnia, stowarzyszenie, fundacja lub wskazany w porozumieniu cywilnoprawnym dowolny członek klastra energii. Ustawa stanowi dodatkowo, iż koordynator klastra reprezentuje klaster energii bez bliższego sprecyzowania zakresu i zasad reprezentacji (w szczególności w sytuacji, gdy klaster energii miałby być umową nienazwaną). Wobec tak ogólnego uregulowania funkcji koordynatora klastra, zasadne wydaje się uregulowania zadań związanych z przedmiotową funkcją w ewentualnym porozumieniu tworzącym klaster energii.

Podkreślenia wymagają pewne szczególne uregulowania wynikające z art. 38a ust. 1 ustawy o OZE.  Zgodnie z przywołanym przepisem, wykonywanie działalności gospodarczej wskazanej w art. 32 ust. 1 Prawa energetycznego (m.in. w zakresie wytwarzania lub dystrybucji energii elektrycznej) w ramach klastra jest realizowane w ramach koncesji wydanej dla koordynatora klastra lub w ramach wpisu koordynatora klastra do rejestru działalności regulowanej.

Klaster energii a unbundling

Zgodnie z art. 38a ust. 2 ustawy o OZE, do koordynatora klastra energii stosuje się przepis art. 9d Prawa energetycznego w zakresie dotyczącym przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo w rozumieniu przepisów Prawa energetycznego.  Biorąc pod uwagę ustawowy zasięg terytorialny klastra oraz założenie co do lokalizowania klastrów na końcówkach sieci nie powinno to być barierą dla rozwoju klastrów łączących wytwarzanie i dystrybucję. Z uwagi jednak na ust. 7 pkt 1 przytoczonego przepisu, większość zasad związanych z rozdzieleniem działalności dystrybucyjnej od działalności wytwórczej i obrotowej nie znajdzie zastosowania.  Klaster energii prowadzący działalność w obszarze wytarzania i dystrybucji w ramach systemu dystrybucyjnego wchodzącego w skład klastra (najczęściej OSDn), do którego przyłączono nie więcej niż sto tysięcy odbiorców nie będzie musiał zastosować się do wskazań zawartych w art. 9d ust. 1d Prawa energetycznego w zakresie odrębności prawnej i organizacyjnej.

Wobec powyższego, w przypadku klastrów, w których jednocześnie prowadzone jest wytarzanie (oraz ewentualnie obrót) możliwe będzie jednocześnie prowadzenie aktywnej działalności w zakresie dystrybucji energii elektrycznej do odbiorców przy zastrzeżeniu ograniczenia ich liczby. Niemniej, w każdym przypadku, działalność wskazana w art. 32 ust. 1 Prawa energetycznego i wykonywana w ramach klastra, będzie wymagała właściwej koncesji lub będzie możliwa w ramach wpisu do rejestru działalności regulowanej koordynatora klastra.

Klaster energii – wsparcie

Szeroko dyskutowane koszyki technologiczne zostały wprowadzone w ramach art. 73 ust. 3a ustawy o OZE.  Zgodnie z pkt 5 przywołanego przepisu, aukcje przeprowadza się odrębnie (przy uwzględnieniu podziału na instalacje poniżej i powyżej 1 MW) na sprzedaż energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE przez członków klastra energii. Jednocześnie w związku z ustawowym wskazaniem, iż klaster energii reprezentuje na zewnątrz koordynator klastra wskazać należy, że wsparcie w ramach koszyka technologicznego dedykowanego dla klastrów energii, co do zasady wydają się dotyczyć wytwórców w ramach klastra. Potwierdzeniem powyższej tezy jest m.in. regulacja zawarta w ramach art. 93 ust. 9 ustawy o OZE, zgodnie z którą, operator rozliczeń energii odnawialnej po weryfikacji wniosku dokonanej na podstawie przekazanego sprawozdania przez sprzedawcę zobowiązanego lub wytwórcę energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 500 kW, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku, wypłaca temu sprzedawcy zobowiązanemu lub wytwórcy, na wskazany przez niego we wniosku rachunek bankowy, kwotę przeznaczoną na pokrycie ujemnego salda w ramach mechanizmu wsparcia aukcyjnego.

Podsumowanie

Klaster energii stanowi cywilnoprawne porozumienie, którego nieodłącznymi elementami są wytwarzanie energii elektrycznej i równoważenie zapotrzebowania. Jednocześnie, konstrukcja klastra może uwzględniać prowadzenie działalności dystrybucyjnej w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV.

Klaster energii obejmujący wytwarzanie, a także działalność w ramach obrotu i prowadzonej dystrybucji, co do zasady nie powinien podlegać wymaganiom związanym z unbundlingiem, a zatem cały zakres działalności związany z energią elektryczną może być realizowany nawet w ramach jednego podmiotu prawnego.

Praktyczne funkcjonowania klastra wymaga niestety dalszych uregulowań lub wskazań właściwych organów państwowych. Niemniej, na podstawie obowiązujących regulacji wskazać można na przykładową strukturę klastra obejmującą źródło wytwórcze, np. biogazownię, która zrealizowana w ramach spółki celowej prowadzić będzie działalność obrotową i dystrybucyjną na danym obszarze, jako wyznaczony OSDn. Działalność dystrybucyjna mogłaby być prowadzona na majątku sieciowym dzierżawionym lub w inny sposób przekazanym przez operatorów zasiedziałych albo na własnym majątku sieciowym spółki. Wskazać należy, że idea klastrów dotyczyć ma obszarów wiejskich, zatem miejsc gdzie, jakość usług w zakresie dostaw energii elektrycznej jest niższa, a zatem ewentualne działania w zakresie równoważenia produkcji i zapotrzebowania na energię elektryczną, szczególnie pożądane.

Autorzy:

r.pr. Adam Jodłowski, Senior Manager, Energy & Resources, Deloitte Legal

r.pr. Jakub Kasnowski, Senior Associate, Energy & Resources, Deloitte Legal