Ceny energii w kontraktach terminowych na przyszły rok biją kolejne rekordy. Ledwo” pękło” 300 zł za MWh, a już pojawiły się kontrakty po 350 zł. Tymczasem w zeszłym roku megawatogodzinę można było kupić po 160 zł. Uczestnicy rynku zachodzą w głowę skąd bierze się tak olbrzymi wzrost?
Teorię fundamentalną prezentują główni producenci czyli państwowe spółki energetyczne. Prąd produkuje się przede wszystkim z węgla kamiennego– a ten zdrożał. O ile w zeszłym roku energetyka kupowała surowiec po 8-9 zł za GJ, to teraz ceny dochodzą do 11 zł. Powodem jest m.in eliminacja konkurencji między PGG a KHW po fuzji między dwoma największymi producentami węgla energetycznego na Śląsku. – Na spotkaniu z PGG usłyszeliśmy: Teraz wreszcie was mamy- relacjonuje nam jeden z energetyków.
Czytaj także: Słoneczny rekord po drodze na Mazury
W górę poszły również ceny uprawnień do emisji CO2. O ile w zeszłym roku trzeba było płacić 4-5 euro za tonę, to teraz ceny przekraczają już 15 euro. Czyli „czarna” energia produkowana z węgla musi być odpowiednio droższa. To zresztą scenariusz wieszczony Polsce od lat. Brak zdecydowanej dekarbonizacji w połączeni z zaostrzającą się polityką klimatyczną UE miał w końcu doprowadzić do takiej sytuacji.
Takie tłumaczenie nie wszystkich jednak przekonuje. W prezentacji, przedstawionej parlamentarnym zespołom ds. pakietu zimowego i OZE prezes Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu Henryk Kaliś dowodził, że przyczyną wcale nie jest wzrost cen emisji i paliwa, ale muszą stać za tym inne siły. Po pierwsze – wskazywał – zanotowany wzrost, szczególnie widoczny jeśli chodzi o uprawnienia do emisji, nie przełożyłby się na aż taki skok cen. A po drugie, trudno wyjaśnić skoki cen z dnia na dzień. Z 31 grudnia 2018 na 1 stycznia 2019 cena spada o kilkadziesiąt złotych, bez żadnych fundamentalnych przyczyn. Po prostu ten sam prąd w pierwszy dzień nowego roku okazuje się sporo tańszy niż w Sylwestra. Diagnozę Kalisia poparł obecny na posiedzeniach zespołów prezes URE Maciej Bando, który również jest przekonany, że za wzrostem notowań kontraktów nie stoi droższy węgiel i emisja CO2.
Co zatem stoi? Tutaj teoria, którą można nazwać spiskową, jest formułowana na razie bardzo ostrożnie. Kaliś zauważa jedynie, że na giełdzie od marca mamy albo mieliśmy do czynienia z dużą liczbą transakcji o niewielkim wolumenie, które stopniowo podbijają cenę kontraktów terminowych na drugą połowę tego roku. I dodaje, że FOEEiG zwracało się już w tej sprawie do URE, UOKiK i KNF, żeby wyjaśniły, jakie mechanizmy tutaj zadziałały.
Słowa prezesa URE należy natomiast odczytywać jako sygnał ostrzegawczy, wysłany do ewentualnych „sprawców”. Bando stwierdził, iż głęboko wierzy, że ta sytuacja zostanie stosunkowo szybko wyjaśniona, „a jeżeli się pojawią winni – zostaną dotkliwie i srodze ukarani”. I wyraził przekonanie, że URE we współpracy z UOKiK i KNF rozpocznie badanie całej sprawy. Prezes URE wskazał też na inne zagrożenie, jakie może się pojawić w razie utrzymania się wyższy cen prądu.
Czytaj także: Kto rzeczywiście zainwestuje w farmy wiatrowe na Bałtyku?
Przypomnijmy, że transakcjom na Towarowej Giełdzie Energii, już dwukrotnie towarzyszyły podejrzenia uczestników rynku o manipulacje. Pierwszy raz było to w 2008 r. drugi – w 2011 r. KNF badał sprawę, ale nie znalazł dowodów na naruszenie prawa.
Tym razem sprawa ma też dodatkowy, bardzo istotny wymiar. Jak mówił prezes URE, jednym z powodów wprowadzenia rynku mocy było zagwarantowanie rentowności produkcji energii elektrycznej. Tymczasem przy cenach rzędu 300 zł za MWh ta produkcja okazuje się jak najbardziej rentowna, pojawia się więc możliwość, że Komisja Europejska zacznie się dopytywać, po co rynek mocy wprowadzono, skoro okazuje się on niepotrzebny dla utrzymania rentowności kluczowych źródeł.
Można jeszcze spróbować interpretować fakt, że najbardziej podrożała energia w kontraktach na III kwartał 2018, ale jeszcze bardziej w kontraktach miesięcznych i krótszych na sierpień i wrzesień. To już teoria czysto spekulacyjna, ale pamiętając lato 2015 r. może ktoś postawił na kolejne letnie niebezpieczeństwo blackoutu, a przynajmniej ograniczeń w dostawach. Od lat wiadomo, że najlepszą receptą na to jest susza do spółki z upałami. Wody w tym roku nie ma zbyt wiele, a upały już doprowadziły do pobicia letniego rekordu zapotrzebowania na moc . Nie można więc wykluczyć, że pojawił się pomysł by skupić dostawy energii w newralgicznym okresie, z perspektywą sprzedaży z dobrym przebiciem. Chociaż wyglądałoby to na czysty hazard, bo przepowiadanie pogody z takim wyprzedzeniem, nawet przy założeniu, że generalnie jest coraz bardziej gorąco i sucho, przypomina wróżenie z przysłowiowych fusów.
W dodatku Polskie Sieci Elektroenergetyczne przewidują, że podczas tegorocznego lata sytuacja będzie lepsza niż w 2017 r. W opublikowanej właśnie przez ENTSO-E (europejskie stowarzyszenie operatorów systemów przesyłowych) prognozie na lato 2018 (tzw. Summer Outlook 2018) PSE przypomina, że zakontraktowała 391 MW tzw. DSR demand side response czyli firmy, które za wynagrodzeniem zgodzą ograniczyć pobór w chwili kryzysu). Od lipca ta liczba wzrośnie do 500 MW.
Czytaj także: Blockchain w energetyce nie zabezpieczy przed cyberatakami
Ale PSE ostrzega też, że jeśli będziemy mieli długotrwałe upały, które wysuszą rzeki i uniemożliwią chłodzenie elektrowni oraz flautę unieruchamiającą wiatraki, to kluczowa znaczenie będzie miał importu prądu. Sytuację poprawiłaby fotowoltaika, ale tej mamy stanowczo za mało.
