Spis treści
Ursula von der Leyen, przewodnicząca KE, zobowiązała się do przygotowania planu na rzecz czystego przemysłu w ciągu pierwszych 100 dni urzędowania.
Oficjalnie dokument ma zostać opublikowany 26 lutego, ale jego projekt – jak to zwykle bywa – wyciekł już do zachodnich mediów, m.in. do Bloomberga, Reutersa czy Politico. Jego kopia dotarła też do redakcji portalu WysokieNapiecie.pl.
W liczącym 21 stron projekcie jest sporo ogólników, które od dawna przewijają się w różnego rodzaju planach czy deklaracjach, ale wskazano lub zapowiedziano też wiele konkretnych działań. Niemniej w projekcie puste pozostały kluczowe miejsca, które w finalnym dokumencie powinny zostać uzupełnione o kwoty, które zostaną przeznaczone na poszczególne działania.
Plan obejmuje sześć obszarów tematycznych: przystępne ceny energii, wiodące rynki, finansowanie inwestycji, gospodarkę obiegu zamkniętego i surowce, rynki globalne i partnerstwa międzynarodowe, a także umiejętności, miejsca pracy i sprawiedliwą transformację.
Przystępne ceny energii
W pierwszym kwartale tego roku Europejski Bank Inwestycyjny ma przedstawić program gwarancji finansowych dla odbiorców energii w ramach umów PPA. W szczególności ma to dotyczyć małych i średnich przedsiębiorstw, a także przemysłu energochłonnego. Dzięki temu – poprzez obniżenie poziomu ryzyka – więcej firm ma uzyskać dostęp do energii z OZE.
Zobacz też: Rynek PPA w Polsce rośnie, ale czy takie umowy są dla każdego?
Na szczególne wsparcie ze strony EBI mają także liczyć producenci urządzeń i materiałów potrzebnych do inwestycji w sieci elektroenergetyczne. Wąskie gardła w łańcuchach dostaw w tym sektorze są coraz częściej wskazywane jako jedna z głównych przeszkód w przyspieszeniu budowy i modernizacji sieci. Ponadto w pierwszym kwartale 2026 r. KE ma przedstawić kolejny pakiet rozwiązań usprawniających inwestycje sieciowe.
KE zamierza też zalecić państwom członkowskim obniżenie opodatkowania energii elektrycznej do minimalnych poziomów, by w ten sposób w krótkim terminie pomóc przemysłowi. Zaproponowane zostaną także wytyczne dotyczące konstruowania taryf.
Komisja zapowiada również, że będzie współpracować z państwami członkowskimi w temacie regulacji, które obecnie przewidują wypełnienie do 1 listopada magazynów gazu w 90 proc. Cele w tym zakresie mają być bardziej skoordynowane i elastyczne, a więcej szczegółów ma się pojawić jeszcze w tym kwartale.
W ostatnich tygodniach ceny gazu osiągnęły najwyższy od dwóch lat poziom, gdyż chłodna zima oraz mniejsza produkcja energii z wiatru zwiększyła zapotrzebowanie na ten surowiec. Z tego powodu szybciej niż w poprzednich latach kurczą się zapasy gazu w magazynach. Ich ponowne wypełnienie do poziomu 90 proc. przed kolejnym sezonem grzewczym byłoby zatem kosztowne, co budzi opór w niektórych krajach członkowskich.
Zobacz więcej: Część państw UE już nie chce przymusowego magazynowania gazu
Wiodące rynki
Plan przewiduje, że kryteria odporności i zrównoważonego rozwoju obejmą dostawy z sektorów energochłonnych, co ma wspierać producentów w podobny sposób jak w przypadku dostawców czystych technologii w ramach Net Zero Industry Act.
Zwiększona ma zostać waga tego typu kryteriów pozacenowych w wydatkach związanych z unijnym budżetem i programach wsparcia, a także zamówieniach publicznych. KE ma przedstawić plan rewizji zasad zamówień publicznych w drugiej połowie 2026 r.
Do zakupu produktów o niższym śladzie węglowym i wpisujących się w gospodarkę obiegu zamkniętego mają też zostać zachęceni prywatni zamawiający. Wprowadzone ma zostać etykietowanie produktów przemysłowych takich jak m.in. stal, cement czy baterie, które będzie premiowało „zielone produkty” – zarówno ich dostawców, jak i kupujących. Dlatego do końca 2025 r. KE ma zająć się propozycjami uproszczenia i zharmonizowania metodologii obliczania śladu węglowego.
W temacie wodoru, obok tego „zielonego”, KE postawiła też wyraźny akcent na niskoemisyjną wersję tego paliwa. Jeszcze w pierwszym kwartale 2025 r. ma zostać przyjęty akt delegowany, który „wyjaśni zasady produkcji niskoemisyjnego wodoru w sposób pragmatyczny i zagwarantuje pewność inwestorom”.
Zobacz także: Wszyscy chcą produkować wodór. Ale kto będzie go kupować?
Finansowanie inwestycji
KE obiecuje, że planowany Fundusz na rzecz Konkurencyjności zapewni przemysłowi silne wsparcie dla „zrównoważonych inwestycji” w nadchodzących latach, a ponadto ma zostać wzmocniony również Fundusz Innowacyjny. Ponadto Komisja ma zaproponować mechanizm na rzecz dekarbonizacji przemysłu oparty na ETS, który będzie maksymalizował redukcje emisji CO2 – jego pilotaż ma zostać przeprowadzony jeszcze w 2025 r.
Do pobudzenia prywatnych inwestycji ma posłużyć także wzmocniony program InvestEU. Komisja ma współpracować z EBI nad nowymi inicjatywami na rzecz sektorów objętych Clean Industrial Deal
Bruksela podkreśla też, że „wsparcie na szczeblu krajowym, w tym wsparcie państwa i zachęty podatkowe, odgrywa kluczową rolę w działaniach na rzecz dekarbonizacji, zapewniając wsparcie finansowe i zmniejszając bariery inwestycyjne”. Dlatego mają zostać uproszczone zasady przyznawania pomocy publicznej, co umożliwi szybsze zatwierdzanie środków pomocowych na rzecz dekarbonizacji i czystych technologii. Jednocześnie KE ma zadbać o to, aby wsparcie ze strony poszczególnych państw nie zagrażało integralności jednolitego rynku.
Komisja zapowiada też przegląd regulacji dotyczących udzielania przez państwa gwarancji, a także zaleci rozwiązania podatkowe wspierające dekarbonizację oraz stopniowe wycofywanie dotacji dla paliw kopalnych.
Gospodarka obiegu zamkniętego i surowce
W 2026 r. KE ma przyjąć Circular Economy Act, który przyspieszy przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Ma ona umożliwić swobodny przepływ surowców wtórnych, wspierać większą podaż wysokiej jakości recyklatów oraz stymulować popyt na surowce wtórne i towary, do których produkcji wykorzystano materiały z odzysku.
W celu zwiększenia potencjału recyklingu surowców oraz osiągnięcia zakładanego, 25-procentowego poziomu recyklingu surowców krytycznych do 2030 r., KE zaproponuje limity eksportu takich surowców do krajów trzecich, jeśli te same ograniczają ich eksport do UE.
Komisja postuluje też m.in. tworzenie transregionalnych centrów cyrkularności pomiędzy sąsiadującymi państwami członkowskimi, które pomogą wypracowaniu regionalnych specjalizacji i zwiększeniu skali działalności.
Rynki globalne i partnerstwa międzynarodowe
KE podkreśla duże znaczenie dostępu europejskich przedsiębiorstw do rynków pozaunijnych i zaznacza, że dlatego kluczowe jest zawieranie kolejnych umów o wolnym handlu. Dodaje przy tym, że umowy te powinny zostać uzupełnione o programy czystego handlu i inwestycji, które pozwolą lepiej dostosować politykę handlową UE do potrzeb unijnego przemysłu. Negocjacje ws. takich programów mają ruszyć jeszcze w tym kwartale.
Z kolei coraz mocniej krytykowany przez przemysł mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM) ma zostać w bieżącym kwartale znacząco uproszczony, co zmniejszy obciążenia administracyjne związane z globalnymi łańcuchami dostaw.
Natomiast w drugiej połowie 2025 r. Komisja przedstawi kompleksowy raport z przeglądu CBAM. Ma on dotyczyć m.in. możliwości rozszerzenia mechanizmu na kolejne produkty, a także działania zapobiegające jego obchodzeniu. Ewentualne zmiany w regulacjach będą procedowane w pierwszej połowie 2026 r.
Umiejętności, miejsca pracy i sprawiedliwa transformacja
KE podkreśla, że na transformacja ma przynieść powszechne korzyści – zarówno dla biznesu, jak i lokalnych społeczności i obywateli.
Komisja wskazuje, że przemysł potrzebuje lepszego dostępu do wykwalifikowanych kadr, dlatego zostanie zaproponowana strategia „Unii umiejętności”, wskazująca kluczowe kierunki i wspierająca finansowo edukację i szkolenia pracowników.
KE utworzy też Europejskie Obserwatorium Sprawiedliwej Transformacji, które będzie monitorować procesy społeczne i pracownicze, a także będzie współpracować z partnerami społecznymi, władzami regionalnymi oraz innymi podmiotami. Komisja ma też działać na rzecz poprawy Funduszu Sprawiedliwej Transformacji poprzez ułatwienie dostępu do finansowania i lepszą koordynację z samorządami.
Plany sektorowe
Podsumowując KE wskazuje, że Clean Industrial Deal będzie służyć jako dokument ramowy w pracach nad bardziej szczegółowymi planami dla poszczególnych sektorów. Plany te mają zostać przyjęte w 2025 r.
Na 5 marca zapowiedziano już publikację planu dla przemysłu motoryzacyjnego. Również w marcu, ale jeszcze bez konkretnej daty, ma się pojawić dokument dotyczący sektora stalowego i metalowego, a branży chemicznej pod koniec roku.
Ponadto przewidywane są też plany dotyczące zrównoważonego transportu lotniczego i wodnego – w zakresie odnawialnych i niskoemisyjnych paliw, a także strategia dla biogospodarki, dotycząca wykorzystania materiałów pochodzenia biologicznego w celu zastąpienia materiałów opartych na paliwach kopalnych.
