Spis treści
Jednym, z najlepszych sposobów na zmniejszenie kosztów energii jest elastyczność energetyczna. Te firmy, które już korzystają wiedzą, że oprócz oszczędności na energii może ona zapewnić dodatkowe przychody, które zmniejszają udział energii w koszcie wytworzenia produktu.
Usługi elastyczności stają się fundamentem współczesnych systemów energetycznych, a ich skuteczność zależy od wykorzystania nowatorskich narzędzi informatycznych i automatycznych. Uczestnictwo w rynku mocy oraz świadczenie usług systemowych jeszcze nigdy nie było tak opłacalne i proste, jak dzięki integracji tych technologii.
Dlaczego elastyczność energetyczna jest tak ważna dla przemysłu?
Elastyczność energetyczna przynosi szereg korzyści, zwłaszcza w kontekście transformacji rynku energii, który coraz bardziej opiera się na źródłach odnawialnych. W odpowiedzi na zmienność produkcji energii z OZE, operator polskiego systemu elektroenergetycznego wprowadza zachęty do elastycznego zarządzania zużyciem energii. W okresach nadpodaży energii, np. gdy farmy wiatrowe generują więcej prądu, korzystne jest zwiększenie konsumpcji, uruchamianie dodatkowych procesów energochłonnych lub magazynowanie nadwyżek. Z kolei w momentach niedoboru energii, wskazane jest ograniczenie zużycia, przesunięcie konsumpcji na bardziej korzystne godziny lub czasowe jej wstrzymanie.
Ten mechanizm dobrze znają uczestnicy rynku mocy, którzy za pośrednictwem agregatorów, takich jak Photon Energy Group (jako marka Lerta), już od kilku lat zarabiają całkiem spore pieniądze w usłudze DSR, a dodatkowo, poprzez wygładzenie swojego profilu zużycia, ograniczają dokuczliwą opłatę mocową o nawet 83%.
Ale rynek mocy to nie jedyny sposób wykorzystania elastyczności energetycznej. Oprócz niego debiutują właśnie komercyjnie usługi systemowe, pozwalające na bilansowanie sieci poprzez stabilizację jej częstotliwości, a w zanadrzu planowane jest wprowadzenie katalogu usług elastyczności operujących na innych parametrach sieci. Jeśli dodatkowo połączymy to z innymi mechanizmami, takimi jak możliwość kupna energii po cenach giełdowych, uzyskamy całkiem spory wachlarz możliwości obniżenia cen energii w przedsiębiorstwie.
Przyjrzyjmy się zatem, jak te nowe mechanizmy działają. Skupimy się przede wszystkim na usługach systemowych, jako że to nowy i niebyt znany obszar usług energetycznych.
Jak działają usługi systemowe?
Głównym celem usług systemowych, znanych również jako usługi bilansujące (w przypadku regulacji częstotliwości sieci) lub pomocnicze, jest zapewnienie stabilności i niezawodności sieci energetycznej, co jest niezbędne dla zachowania ciągłości dostaw energii elektrycznej do wszystkich odbiorców.
W praktyce pomagają one utrzymać równowagę między generacją a zużyciem energii, dzięki reagowaniu na krótkoterminowe zmiany w podaży i popycie na energię. Na przykład, w przypadku nagłego wzrostu zapotrzebowania na energię lub niespodziewanego spadku produkcji (np. z powodu awarii elektrowni), operatorzy systemów przesyłowych mogą skorzystać z usług bilansujących, aby szybko dostarczyć dodatkową moc do sieci lub zredukować zużycie energii przez niektórych odbiorców. Dzięki temu unikają przerw w dostawach energii i zapewniają stabilne działanie całego systemu.
Usługi systemowe obejmują różnorodne działania, które pokazuje poniższa ilustracja.
Dlaczego utrzymanie stałej częstotliwości i napięcia w sieci jest tak ważne? Przede wszystkim dlatego, że wszystkie urządzenia podłączone do sieci działają przy określonych (w przypadku częstotliwości bardzo restrykcyjnie) wartościach napięcia i częstotliwości. Jeśli dostarczylibyśmy do nich energię o innej niż 50 Hz częstotliwości, działałyby mniej stabilnie, zużywając się przy tym znacznie szybciej. Pół biedy, jeśli awarii uległby elektryczny czajnik lub radio, to tanie i ogólnodostępne urządzenia, wyobraźmy sobie jednak, że warta miliony linia produkcyjna zużyje się trzy-cztery razy szybciej niż nominalnie, działając przy tym mniej stabilnie. A częstotliwość sieci jest czynnikiem niezależnym od producenta takiej linii, więc na wymianę gwarancyjną nie mamy co liczyć.
Już powyższy przykład pokazuje, że biznes powinien być żywotnie zainteresowany udziałem w tego typu usługach, nie tylko ze względu na atrakcyjne wynagrodzenie, ale przede wszystkim ze względu na własną korzyść w postaci stabilnego i bezpiecznego zasilania.
Firmy mogą oferować swoje zdolności produkcyjne lub możliwość czasowego zmniejszenia zużycia energii w zamian za wynagrodzenie. W ten sposób usługi systemowe stwarzają dodatkowe źródło przychodów dla przedsiębiorstw, które mogą elastycznie zarządzać swoją produkcją i zużyciem energii.
Zazwyczaj dokonuje się to za pośrednictwem tzw. agregatorów (jak to jest w przypadku rynku mocy). Pierwszym oficjalnie zarejestrowanym agregatorem w Polsce jest Photon Energy Trading, oferujący szeroką paletę usług energetycznych, w tym dostęp do usług systemowych.
Dowiedz się, czy możesz wziąć udział w świadczeniu usług systemowych
Dla kogo usługi systemowe?
Najwięcej skorzystają duże przedsiębiorstwa przemysłowe, działające w sektorach o wysokim zużyciu energii, takich jak przemysł chemiczny, metalurgiczny czy papierniczy. Dzięki wysokiemu poziomowi zużycia energii, firmy te są w stanie oferować znaczące rezerwy mocy lub możliwości redukcji zużycia w kluczowych momentach, co przekłada się na dodatkowe przychody oraz optymalizację kosztów operacyjnych.
Średnie i małe przedsiębiorstwa (SME) również mają możliwość uczestniczenia w usługach systemowych, zwłaszcza jeśli posiadają elastyczność w zarządzaniu swoim zużyciem energii. Dzięki nowoczesnym technologiom, takim jak inteligentne systemy zarządzania budynkami (BMS) czy automatyka przemysłowa, mniejsze podmioty mogą efektywnie reagować na sygnały rynkowe, osiągając korzyści finansowe i zwiększając swoją konkurencyjność na rynku.
Dlaczego biznes powinien wziąć udział w stabilizacji sieci
Zaangażowanie się biznesu w usługi systemowe przynosi firmom korzyści finansowe, operacyjne oraz wizerunkowe. Udział w tych usługach pozwala na generowanie dodatkowych przychodów, optymalizację kosztów i wzmocnienie pozycji na rynku. Oto kluczowe powody, dla których firmy powinny rozważyć aktywną obecność w sektorze usług systemowych.
Korzyści finansowe są jedną z najważniejszych zalet zaangażowania w usługi systemowe. Firmy, które oferują swoje moce produkcyjne lub redukują zużycie energii w kluczowych momentach, mogą uzyskać wynagrodzenie za dostarczanie rezerw mocy i reagowanie na potrzeby systemu energetycznego. Dodatkowe przychody z tego tytułu mogą znacząco zwiększyć rentowność przedsiębiorstw.
Jeśli przeanalizujemy ceny na rynku bilansującym w pierwszych miesiącach jego funkcjonowania, to zobaczymy, że są one bardzo wysokie. Porównanie z rynkami w Niemczech, czy Wielkiej Brytanii pokazuje, że nie są one w stanie utrzymać się na takim poziomie i w perspektywie kilku, kilkunastu miesięcy zaczną spadać. Dlatego dla tych podmiotów biznesowych, które mogą świadczyć usługi systemowe, a szczególnie tych, które posiadają magazyny energii, bieżący okres kontraktowania może okazać się wyjątkowo korzystny pod względem finansowym.
Optymalizacja kosztów operacyjnych to kolejna korzyść dla firm uczestniczących w usługach pomocniczych. Przedsiębiorstwa mogą dostosowywać swoje procesy do okresów niższych cen energii, co pozwala unikać wysokich kosztów związanych z zakupem energii w szczytowych momentach. To przekłada się na oszczędności i efektywniejsze wykorzystanie zasobów energetycznych.
Zwiększenie niezawodności i stabilności operacyjnej jest istotnym aspektem zaangażowania w stabilizację sieci energetycznej. Firmy, które wspierają operatorów systemu w reagowaniu na zmiany zapotrzebowania, przyczyniają się do stabilizacji całej sieci. Zwiększona niezawodność systemu energetycznego minimalizuje ryzyko przerw w dostawach energii, co jest kluczowe dla ciągłości operacyjnej firm.
Wzmocnienie wizerunku i zaangażowanie w zrównoważony rozwój to kolejny atut uczestnictwa w usługach systemowych. Firmy aktywnie stabilizujące sieć energetyczną mogą budować pozytywny wizerunek ekologiczny i społecznie odpowiedzialny, co przekłada się na zaufanie klientów, lepsze relacje z partnerami biznesowymi i zainteresowanie inwestorów.
Przygotowanie na przyszłe regulacje staje się coraz bardziej istotne w obliczu rosnących wymagań dotyczących zarządzania energią i redukcji emisji CO2. Wczesne zaangażowanie w usługi systemowe pozwala firmom dostosować się do przyszłych regulacji i uniknąć potencjalnych sankcji oraz ograniczeń.
Zakup energii po cenie zmiennej – elastyczny sposób na mniejsze wydatki
Kiedy już elastyczność w korzystaniu z energii stanie się codzienną praktyką przedsiębiorstwa, warto pomyśleć o zwiększeniu oszczędności poprzez połączenie różnych opcji, które się przed nim otwierają. Rynek mocy, czy bilansujący umożliwiają nam zarabianie na dostarczaniu rezerw mocy w perspektywie krótko i długoterminowej, natomiast Rynek Dnia Następnego stwarza szanse zakupu energii po korzystniejszych cenach. Jeśli tylko zdecydujemy się na zakup energii po cenie zmiennej lub wybierzemy bardziej stabilny miks ceny zmiennej i stałej, powinniśmy niemal natychmiast odczuć to w firmowych portfelach. Pamiętajmy, że dostawcy energii, jak każdy podmiot rynkowy, wycenia swoje produkty zależnie od cen na giełdzie energii, zatem oferowana cena stała energii zawsze będzie wyższa niż cena zmienna, jako że zostało w nią wkalkulowane ryzyko podwyżki cen na giełdzie.
Zanim przejdziemy do analizy opłacalności dwie definicje, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizm giełdowy.
Rynek Dnia Następnego (RDN) jest rynkiem spot dla energii elektrycznej w Polsce. Ceny na RDN stanowią odniesienie dla cen energii w kontraktach dwustronnych w kraju. Od strony praktycznej wygląda to tak, że sprzedawca, np. Photon Energy, dokonuje zakupów w imieniu klienta codziennie, na następny dzień, a cena wskazywana jest osobno dla każdej godziny w ciągu doby. Jak widzimy, zakupy w formule spotowej umożliwiają rozliczanie zakupu energii elektrycznej w cenach godzinowych, a od czerwca 2024 roku w interwałach piętnastominutowych.
Kolejnym terminem, który warto znać jest Fixing I. Jest to nazwa systemu kursu jednolitego, w ramach którego codziennie do 10:30 ustalane są stawki cen energii elektrycznej dla każdej godziny w ciągu kolejnych 24 godzin. Wtedy również na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) agreguje się wszystkie zlecenia kupna i sprzedaży złożone przez uczestników rynku (wytwórców i spółki obrotu), tworzy krzywe popytu i podaży, a przecięcie tych krzywych wyznacza cenę transparentną i jednolitą dla wszystkich, która ostatecznie jest oficjalnie publikowana przez TGE. Kupując w modelu spot, klient ma możliwość rozliczania swojego zużycia w konkretnej godzinie, za właściwą dla tej godziny cenę.
Cena zmienna. Czy to się opłaca?
Wszyscy świetnie pamiętamy, że na wybuch wojny u naszego sąsiada rynek zareagował gwałtowną zwyżką cen energii, szczególnie gazu, co bez początkowej osłony rządu, doprowadziło sporą część biznesów do spadku konkurencyjności, a nawet upadku. Zamrożona maksymalna cena energii dla małych i średnich przedsiębiorstw wydawała się zatem wybawieniem.
Nie musieliśmy jednak długo czekać, by okazało się, że zmiana kierunków, z których płynie do nas strumień węglowodorów jest dość płynna, a cena nie tak znów wygórowana, więc naturalnym porządkiem rzeczy ceny energii na giełdzie zaczęły spadać i stawka na poziomie 785 zł/MWh przestała być atrakcyjna już w styczniu 2023 roku, jako że przy zakupach spotowych wynosiła niecałe 630 zł. Przy czym trend spadkowy okazał się na tyle stały, że od października rząd ustalił nową cenę na poziomie 693 zł/MWh. Z tym, że na giełdzie w tym samym czasie MWh kosztowała nieco powyżej 450 zł, a w marcu 2024 już zaledwie 336 PLN/MWh. Jak widzimy przebitka jest naprawdę duża i umowa z ceną stałą może spowodować, że będziemy za energię regularnie przepłacać.
Korzyści z kontraktów typu spot
Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim oferta oparta o RDN daje możliwość bardziej elastycznego dopasowywania się do sytuacji rynkowej, a także wprowadzania zmian w sposobie prowadzenia własnego biznesu i przesuwania części zużycia energii na tańsze godziny doby w celu generowania oszczędności.
Poznaj ofertę Photon Energy na dostawy energii
Taka zmiana nawyków polegająca na tym, że zwracamy uwagę, w jakich godzinach korzystamy z energii, niesie dodatkowo oprócz oszczędności na cenie energii dalsze zmniejszenie jej kosztu poprzez połączenie dostaw energii z innymi produktami, np. z rynkiem mocy, czy usługami systemowymi, gdzie otrzymuje się gwarantowane wynagrodzenie za elastyczne podejście do konsumpcji energii, czyli za zmniejszenie lub zwiększenie jej zużycia na wezwanie. Oczywiście najkorzystniej jest wówczas zwrócić się do takiego dostawcy energii, który w swoim portfolio produktowym ma takie usługi. Zakup pakietu usług jest zawsze tańszy niż kupno kilku usług oddzielnie, dodatkowo na zasadzie synergii, koszt energii w przedsiębiorstwie można znacząco zmniejszyć.
Zakup energii po cenie zmiennej pozwala firmom na dynamiczne dostosowywanie kosztów energii do aktualnych warunków rynkowych. Dla firm z elastycznymi strategiami zarządzania energią, wybór takiego modelu zakupu może stać się kluczowym elementem optymalizacji kosztów operacyjnych.
Jednym z głównych atutów zakupu energii po cenie zmiennej jest możliwość bezpośredniego korzystania z okresów niskich cen na rynku. W momentach, gdy popyt na energię spada, a podaż jest wysoka, ceny rynkowe mogą znacząco się obniżyć. Firmy korzystające z modelu zmiennego mają szansę na zakup energii w takich właśnie korzystnych momentach, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do istotnych oszczędności w porównaniu do kontraktów o stałej cenie.
Elastyczność tego rozwiązania pozwala również na lepsze zarządzanie ryzykiem cenowym. Firmy, które monitorują rynek i mają możliwość szybkiego reagowania na zmiany, mogą minimalizować ryzyko związane z nagłymi wzrostami cen. Dzięki narzędziom do prognozowania i analizowania trendów, możliwe jest podejmowanie decyzji zakupowych w optymalnych momentach, co dodatkowo zwiększa efektywność kosztową.
Zakup energii po cenie zmiennej jest również atrakcyjny dla firm, które inwestują w technologie umożliwiające zarządzanie zużyciem energii. Systemy takie jak zarządzanie popytem (demand response) czy inteligentne zarządzanie energią w budynkach (BMS) pozwalają na bieżąco dostosowywać zużycie do cen energii. Dzięki temu firmy mogą jeszcze bardziej efektywnie korzystać z niskich cen, ograniczając zużycie w okresach, gdy ceny są wyższe.
Wreszcie, zakup energii po cenie zmiennej wpisuje się w szerszą strategię zrównoważonego rozwoju. Firmy, które decydują się na ten model, często mają możliwość lepszego integrowania odnawialnych źródeł energii w swoje portfolio energetyczne. Ponieważ ceny energii odnawialnej często są niższe w okresach dużej produkcji, firmy mogą w sposób bardziej ekologiczny i ekonomiczny zarządzać swoim zużyciem energii, co przyczynia się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju.
Elastyczność energetyczna staje się coraz bardziej atrakcyjnym rozwiązaniem dla polskich przedsiębiorstw, które mierzą się z rosnącymi kosztami energii. Umożliwia ona firmom redukcję wydatków poprzez inteligentne zarządzanie zużyciem energii oraz uczestnictwo w nowych mechanizmach rynkowych, takich jak usługi systemowe czy rynek mocy. Dodatkowo, elastyczność ta nie tylko pozwala na oszczędności, ale także generuje dodatkowe przychody, co może znacząco wpłynąć na stabilność finansową i operacyjną przedsiębiorstw w obliczu niepewnych warunków ekonomicznych. W elastycznym podejściu do energii pomagają wyspecjalizowane firmy, które dysponują technologicznymi możliwościami (jak wirtualna elektrownia Photon Energy) i zazwyczaj są również agregatorami umożliwiającymi przedsiębiorstwom udział w programach rynku mocy czy usług bilansujących.
Piotr Michalak
