Spis treści
We wtorek (7 maja) prezes Urzędu Regulacji Energetyki opublikował sprawozdanie podsumowujące działalność URE w 2023 r. W obszernym opracowaniu znajduje się również rozdział dotyczący odmów wydania warunków przyłączenia do sieci.
Przed rokiem, gdy URE publikował sprawozdanie za 2022 r., dane na ten temat odbiły się one szerokim echem, gdyż okazało się, że takich odmów wydano 7 tys. i dotyczyły one źródeł o łącznej mocy 51 GW. Dla porównania w 2021 r. było to 14,4 GW, a w 2020 r. „zaledwie” 6,2 GW.
Zobacz więcej: Projekty OZE odbijają się od sieci. Odmowy przyłączenia pobiły rekord
Dane za 2023 r. pokazują, że kolejka po przyłącze szybko się wydłuża. W minionym roku przedsiębiorstwa energetyczne wydały ponad 7,4 tys. odmów (+6 proc. rdr) na źródła o łącznej mocy 83,6 GW (+63,8 proc. rdr).
Wśród nich blisko 3,6 tys. odmów (41,8 GW) była spowodowana brakiem warunków technicznych przyłączenia do sieci, a 2,2 tys. odmów (17,9 GW) względami ekonomicznymi. Natomiast ponad 1,6 tys. odmów (23,9 GW) było związane zarówno brakiem warunków technicznych, jak i ekonomicznych.
Operatorzy się tłumaczą…
W sprawozdaniu URE przytacza też tłumaczenia operatorów sieci dystrybucyjnych dotyczących powodu wydawania odmów.
Enea Operator wskazała, że do najczęstszych powodów technicznych należy brak spełnienia kryterium zapasu łącznej planowanej mocy wytwórczej z zapotrzebowaniem w danym węźle sieciowym, do którego nastąpić miałoby przyłączenie. Do tego dochodzi jeszcze powód w postaci przekroczenia dopuszczalnego poziomu napięcia w sieci dystrybucyjnej, a także przeciążenia parametrów sieci.
Podobne wskazania pojawiły się też wśród wyjaśnień Energi-Operator. Ponadto spółka podała, że przeważa liczba odmów przyłączenia źródeł, których miejsce przyłączenia usytuowane jest w głębi sieci średniego napięcia, a których nie dotyczy publikowana informacja o wartości łącznej dostępnej mocy przyłączeniowej dla źródeł.
– Wynika to z tego, że zgodnie z obowiązkiem ustawowym, przedsiębiorstwo energetyczne jest zobowiązane do publikacji informacji o wartości łącznej dostępnej mocy przyłączeniowej dla źródeł z podziałem na stacje elektroenergetyczne lub ich grupy wchodzące w skład sieci o napięciu znamionowym 110 kV i wyższym – tłumaczy spółka.
Również Tauron Dystrybucja zwrócił uwagę, że podmioty zainteresowane budową OZE wnioskują o wydanie warunków przyłączenia do sieci dystrybucyjnej w miejscach znacznie oddalonych od odbiorców zdolnych wykorzystać produkowaną przez nich energię elektryczną i/lub miejscach, gdzie sieć dystrybucyjna spółki jest słabo rozwinięta.
– Na przykład podmiot wnioskuje o przyłączenie odnawialnego źródła energii do sieci dystrybucyjnej SN mimo tego, że w promieniu kilkunastu kilometrów od planowanej lokalizacji tego źródła istnieje wyłącznie sieć dystrybucyjna nN, do której przyłączonych jest zaledwie kilkuset odbiorców – wyjaśnia spółka.
Zwraca też uwagę na brak regulacji zachęcających prosumentów do dopasowywania mocy instalowanych mikroinstalacji do ich zapotrzebowania na energię elektryczną, co w sieciach dystrybucyjnych o dużym nasyceniu mikroinstalacjami często prowadzi do ograniczenia ich produkcji.
PGE Dystrybucja wskazuje rozwój OZE na terenach, na których występuje niskie zaludnienie i na ogół brak jest przemysłu charakteryzującego się poborem energii elektrycznej okresie szczytowej produkcji przez źródła PV.
– Grunty te są relatywnie tanie i z tego powodu są atrakcyjne dla inwestorów. Z kolei brak dużych odbiorów przy niskim poborze energii elektrycznej ogranicza możliwość przyłączania kolejnych wytwórców, że względu na brak zapotrzebowania na energię elektryczną na danym obszarze – podaje spółka
– Ponadto na terenach, na których następuje rozwój zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak również usług i przemysłu, ceny nieruchomości skutecznie zniechęcają potencjalnych inwestorów do lokalizowania OZE. Dodatkowo w wielu przypadkach Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego nie przewidują lub nie dopuszczają lokalizacji tego typu inwestycji – dodaje.
URE przypomina, że operatorzy sieci są obowiązani do zawarcia umowy z podmiotami wnioskującymi o przyłączenie z na zasadzie równoprawnego traktowania i przyłączania, jeżeli istnieją ku temu techniczne i ekonomiczne warunki.
W sprawozdaniu regulatora czytamy jednak, że w jednej ze spółek w 2023 r. „doszło do kilkudziesięciu zdarzeń noszących znamiona nierównoprawnego traktowania w obszarze związanym z przyłączaniem wytwórców do sieci dystrybucyjnej, co może zostać zakwalifikowane jako naruszenie Programu Zgodności. Także w tej sprawie konieczne będzie wyjaśnienie okoliczności ewentualnych naruszeń”.
…a URE wskazuje zalecenia
W sprawozdaniu URE podaje zalecenia, które mogłyby pomóc w usprawnieniu procesów przyłączeniowych.
Wśród nich jest m.in. wzmocnienie pozycji regulatora poprzez przydanie mu prawnych instrumentów sprawnego oddziaływania na przedsiębiorstwo energetycznie w sprawach spornych, zwłaszcza w przypadku występowania obstrukcji postępowań lub nieuzasadnionego pozostawienia bez rozpoznania wniosku o wydanie warunków przyłączenia.
– Ponadto w tym obszarze zasadny byłby także szereg zmian legislacyjnych związanych z transparentnością procesów przyłączeniowych m.in. poprzez ich digitalizację, w szczególności w tych obszarach, gdzie o przyłączenie ubiega się podmiot zamierzający komercyjnie funkcjonować na rynku energii lub paliw. Przykładowo takim rozwiązaniem może być, jawna na stronie internetowej operatora, przedmiotowo określona lista wniosków o wydanie warunków przyłączenia, które są aktualnie procedowane – proponuje URE.
Sugeruje również wprowadzenie aukcji na dostępne moce przyłączeniowe, jak też przyjęcie rozwiązań prawnych wyraźnie określających tzw. kamienie milowe realizacji poszczególnych etapów inwestycji danych instalacji OZE.
– To dalekosiężne rozwiązania, które mogłyby ewentualnie zwiększyć dostępne moce przyłączeniowe. Dawałoby to pewność, że będą one realizowane zwłaszcza, jeśli swego rodzaju sankcją za brak działań byłoby – z mocy ustawy – wygaśniecie zawartych umów o przyłączenie – wyjaśnia regulator.
– Dodatkowym rozwiązaniem zwiększającym możliwości oddziaływania regulacyjnego byłoby trwałe zapewnienie finansowania Urzędu Regulacji Energetyki na potrzeby wykonywania jego zadań, w tym na cele sporządzania ekspertyz albo opinii przez biegłego – dodaje.
Urząd wskazuje, że pożądanym kierunkiem zmian byłoby przyjęcie nowych regulacji w zakresie zwiększenia możliwości przyłączenia do sieci instalacji OZE lub magazynów energii bez konieczności ponoszenia dużych nakładów na rozwój sieci. Miałoby to nastąpić dzięki wykorzystaniu profilowania przepustowości sieci w kontekście pracy danej instalacji OZE lub magazynu do pracy sieci.
– Celem takich zmian byłoby zwiększenie wykorzystania elastyczności pracy sieci i ułatwienie instalacjom odnawialnego źródła energii lub magazynom energii elektrycznej dostępu do sieci elektroenergetycznej – stwierdza Urząd.
Nacisk na efektywność sieci i walka z „fejkami”
Rafał Gawin, prezes URE, uczestniczył we wtorek w jednym z energetycznych paneli dyskusyjnych na Europejskim Kongresie Gospodarczym w Katowicach. Wśród tematów dyskusji znalazły się też inwestycje w sieci w kontekście odmów przyłączeń OZE.
– Samo przyłączenie do sieci nie powinno być celem. Raczej powinniśmy postawić sobie za cel efektywne wykorzystanie sieci. Budowa nowych sieci kosztuje ogromne pieniądze, a zwrot z inwestycji jest rozłożony na kilkadziesiąt lat, więc wszyscy musimy za to płacić – podkreślał Gawin.
Odnosił się również do danych o odmowach przyłączeń, ale jeszcze tych za 2022 r., które były przytaczane przez moderatora panelu.
– Co by się stało, gdybyśmy te 50 GW przyłączyli? Możemy wydać setki miliardów złotych na sieci, aby przyłączyć do niej kolejne aktywa, a później okaże się, że nie ma popytu wytwarzaną przez nie energię – mówił Gawin.
– W naszych najbliższych priorytetach są działania dotyczące modelu regulacyjnego i rozwiązań taryfowych. Chcemy też nieco inaczej podejść do planowania sieci, czy do kwestii obciążenia różnych elementów sieci, parametrów bardziej technicznych, aby lepiej wykorzystać istniejący potencjał – zapowiedział prezes.
W tym samym panelu dyskusyjnym uczestniczył też Grzegorz Lot, prezes Taurona, który odnosił się do zarzutów wobec operatorów sieci.
– Często się mówi, że dystrybutorzy, monopole, nie chcą przyłączać OZE do sieci. Pytanie tylko, ile z tych wniosków o przyłączenie jest „fejkowych”? Ile jest działań na zasadzie „rezerwuję sobie moc i nie planuję w ogóle inwestycji, tylko potem handluję warunkami przyłączeniowymi”. To jest patologia, którą należy wyeliminować. Potrzebujemy realnych inwestycji w OZE i magazyny energii – stwierdził prezes Lot.
Inwestycje i ich substytuty
Skala potrzeb może być dyskusyjna, ale inwestycje w modernizację i rozbudowę sieci są potrzebne. Stąd w ostatnich latach URE wypracował z dystrybutorami Kartę Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki, zakładającą m.in. zmianę modelu regulacyjnego na silniej wspierający aktywność inwestycyjną. Łączne, uzgodnione z URE nakłady inwestycyjne pięciu największych operatorów sieci dystrybucyjnych na lata 2023-2028 to 72,6 mld zł.
Ze sprawozdania prezesa URE dowiadujemy się jednak o ciekawym przypadku w kontekście inwestycji. Mowo o nie wskazanym konkretnie zarządzie spółki dominującej, który „zalecił” operatorowi ograniczenie nakładów inwestycyjnych w latach 2020-2021 w związku z pandemią COVID-19. URE ma analizować tę sprawę.
Warto przypomnieć, że w 2023 r. w ramach nowelizacji Prawa energetycznego oraz ustawy o OZE wprowadzono dwa rozwiązana mające zwiększyć możliwości przyłączania nowych źródeł. Pierwszy to cable pooling, czyli możliwość współdzielenia przyłącza przez dwie lub więcej instalacji OZE. O przykładach takich inwestycji pisaliśmy w kwietniu.
Natomiast drugie rozwiązanie dotyczy liberalizacji zasad budowy linii bezpośrednich, czyli połączeń pomiędzy źródłem a odbiorcą energii z pominięciem sieci dystrybucyjnej. Jednak jak na razie do wykazu planowanych tego typu linii wpisano tylko jedną, małą inwestycję, o czym obszernie pisaliśmy na początku 2024 r. Trzy kolejne wnioski, złożone w grudniu, są wciąż rozpatrywane.
Zobacz więcej: Jest megawat do produkcji czekolady. Czy będą gigawaty dla przemysłu ciężkiego?
