Inwestycje w GOZ – czy warto?

Po co to wszystko?

Warto zaznaczyć, że przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego może wymagać inwestycji i zmian w podejściu zarówno na poziomie jednostek, firm a także polityki publicznej. Jednak długofalowe korzyści dla środowiska, gospodarki i społeczeństwa sprawiają, że warto dążyć do tego modelu gospodarki, zwłaszcza w kontekście coraz większych wyzwań, związanych ze zmianami klimatycznymi i wyczerpywaniem zasobów naturalnych.

Przykładami inwestycji w zakresie GOZ mogą być:

1. Przetwarzanie i recykling: Inwestycje w zakłady przetwarzające i recyklingowe mogą pomóc w efektywnym odzyskiwaniu i ponownym wykorzystywaniu surowców i odpadów. Także projekty przedsiębiorstw mające na celu minimalizację odpadów produkcyjnych, ponowne ich wykorzystanie, naprawę i recykling.
2. Technologie związane z GOZ: Inwestycje w rozwijanie i wdrażanie nowych technologii związanych z GOZ, takie jak zaawansowane systemy sortowania odpadów, technologie odzysku energii lub innowacyjne metody recyklingu, mogące przynieść korzyści inwestorom.
3. Usługi naprawy i regeneracji: Inwestycje w firmy świadczące usługi naprawy i regeneracji produktów mogą zyskać na popularności, ponieważ klienci zainteresowani są przedłużaniem żywotności swoich produktów zamiast kupowaniem nowych.
4. Zarządzanie cyklem życia produktu: Firmy oferujące rozwiązania do śledzenia i zarządzania cyklem życia produktu oraz udostępnianiem produktów na zasadzie współużytkowania (np. car-sharing, bike-sharing) mogą przyciągać inwestorów zainteresowanych rozwojem usług opartych na GOZ.
5. Badania i rozwój: Inwestycje w badania i rozwój związane z GOZ mogą pomóc w opracowaniu nowych innowacyjnych rozwiązań, które mogą być wdrożone w praktyce i pomóc w poprawie efektywności GOZ.
6. Edukacja i świadomość społeczna: Inwestycje w programy edukacyjne i kampanie zwiększające świadomość społeczną na temat GOZ mogą przyczynić się do większego zrozumienia i akceptacji tego modelu gospodarki.
7. Infrastruktura i instalacje: Inwestycje w infrastrukturę, taką jak zakłady przetwarzające i recyklingowe, stacje przeładunkowe dla produktów lub usługi współużytkowania, mogą być niezbędne do stworzenia efektywnego systemu GOZ.

Warto zauważyć, że inwestycje w GOZ mogą przynosić korzyści zarówno w wymiarze ekonomicznym, jak i społecznym, przyczyniając się do ochrony środowiska, zrównoważonego rozwoju i tworzenia nowych miejsc pracy – do czego w dużej mierze dąży Unia Europejska. Wiele rządów i organizacji na całym świecie wspiera inwestycje w GOZ poprzez różnego rodzaju programy i inicjatywy, co może stworzyć dogodne warunki dla inwestorów. Odpowiedzią na takie potrzeby są również przeznaczone na te cele środki publiczne (zarówno krajowe jak i unijne) w postaci dotacji i pożyczek preferencyjnych.

Gdzie szukać środków na inwestycje w GOZ?

Obecnie na rynku istnieje bardzo szeroka oferta finansowania projektów GOZ zarówno tych w postaci dotacji, jak i zwrotnych pożyczek preferencyjnych, również tych z możliwością częściowego umorzenia kapitału. Wsparcia można poszukiwać zarówno w ramach programów ogólnokrajowych – tutaj głównie z Programu FEnIKS na lata 2021-2027 (Fundusze Europejskie na rzecz Infrastruktury, Klimatu i Środowiska na lata 2021-2027) jak również w ramach regionalnych programów operacyjnych. Alternatywą są również programy w ramach Krajowego Programu Odbudowy (KPO) czy też środki krajowe w postaci pożyczek preferencyjnych i dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Po pierwsze Program FEnIKS

Program FEnIKS na lata 2020-2027 stanowi kontynuację największego programu w historii funduszy unijnych, tj. Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. W ramach tego ogólnokrajowego programu, istnieje działanie oznaczone jako FENX.01.04. „Gospodarka odpadami oraz gospodarka o obiegu zamkniętym”. To działanie zostanie podzielone na szereg konkursów, które zostaną dostosowane do różnych rodzajów projektów:

• Systemy selektywnego zbierania odpadów komunalnych uwzględniające rozwiązania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów, w tym ponowne ich użycie
  z terminem naboru do 29.12.2024 r.
• Instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami z terminem naboru od 29.12.2023 r. do 29.02.2024 r.

Konkurs będzie skierowany dla JST i podmiotów realizujących cele publiczne.

• Rozwijanie recyklingu odpadów – brak w harmonogramie naborów przewidzianego konkursu dla przedsiębiorstw. Zapewne pojawią się one w późniejszym terminie. Wspierane będą działania polegające na budowie nowych, rozbudowie lub modernizacji istniejących innstalacji w zakresie zdolności do realizacji procesów odzysku, w tym recyklingu odpadów pochodzenia komunalnego, jak również odpadów przemysłowych i handlowych o podobnych właściwościach do odpadów komunalnych;
• Minimalizacja wytwarzania odpadów w procesach produkcyjnych – konkurs dla przedsiębiorstw – brak konkretnego terminu w harmonogramie ale zapewne takowy dopiero się pojawi. Wspierane będą przedsięwzięcia w zakresie racjonalizacji zasobochłonności prowadzonej działalności w przedsiębiorstwach w całym cyklu życia produktu lub usługi. Realizowane działania będą przyczyniać się m.in. do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów (oraz dodatkowo w zakresie ograniczenia zużycia wody) oraz zwiększenia wydajności materiałowej prowadzonych procesów technologicznych, wykorzystania jako surowców pozostałości i odpadów z procesów produkcji (własnej lub zewnętrznej), jak również wykorzystania w produkcji materiałów pochodzących z odzysku, w tym z procesów recyklingu lub przygotowania do recyklingu.
• Zapobieganie powstawaniu odpadów żywności poprzez wykorzystanie niesprzedanych produktów spożywczych lub produktów spożywczych o krótkim terminie przydatności do spożycia – skierowany dla JST i przedsiębiorstw realizujących cele publiczne. Brak jest na ten moment informacji odnośnie terminu naboru wniosków. Zapewne dopiero to nastąpi.
• Działania edukacyjno‐informacyjne społeczeństwa w szczególności w obszarze zapobiegania powstawaniu odpadów oraz prowadzenia działań w gospodarce odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami oraz w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym z terminem naboru od 31.01.2024 r. do 29.03.2024 r. Konkurs będzie skierowany dla instytucji nauki i edukacji oraz organizacji społecznych i związków wyznaniowych.

Dodam, że w ramach pierwszego typu projektów, czyli systemy selektywnego zbierania odpadów komunalnych konkurs już trwa dlatego też znane są już dokładne wytyczne i pełna dokumentacja aplikacyjna. Wsparcie obejmuje projekty koncentrujące się na aspektach takich jak ponowne wykorzystanie, naprawa i wymiana używanych przedmiotów, które mają na celu wydłużenie cyklu życia produktów.  

Dodatkowo na wsparcie mogą liczyć również działania związane z rozwojem zintegrowanego systemu selektywnego zbierania odpadów. To obejmuje inwestycje mające na celu zbieranie odpadów „u źródła”, zwłaszcza w kontekście frakcji organicznych (bioodpady), odpadów niebezpiecznych oraz zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, które mogą stanowić znaczące zagrożenie dla jakości innych rodzajów odpadów zbieranych w sposób selektywny. Usprawnienia w gminnych systemach selektywnego zbierania odpadów obejmują zarówno stałe punkty zbierania odpadów komunalnych, jak i inne innowacyjne rozwiązania poprawiające ogólną jakość selektywnego zbierania odpadów, takie jak lokalna infrastruktura selektywnego zbierania odpadów, automaty do zbierania odpadów czy punkty mobilne.

Warto pamiętać, że zgodnie z linią demarkacyjną finansowania projektów na poziomie krajowym do naboru kwalifikują się projekty dotyczące budowy, modernizacji lub rozbudowy PSZOK obsługującego powyżej 20 tys. mieszkańców lub inwestycje w tym zakresie o wartości kosztów kwalifikowanych powyżej 2 mln zł – musi być spełniony minimum jeden warunek.

Konkurs skierowany jest dla JST oraz przedsiębiorstw realizujących cele publiczne. Co istotne wsparcie udzielane jest w postaci bezzwrotnej dotacji z intensywnością wsparcia nawet do 85% kosztów kwalifikowanych inwestycji.

Regionalne Programy Operacyjne

Inwestycje z zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym z pewnością znajdą źródło dofinansowania również w ramach Funduszy Regionalnych. Tutaj znaczenie ma lokalizacja planowanej inwestycji, która powinna być wskazówką w jakim regionalnym programie szukać odpowiedniego źródła. Większość województw planuje nabór wniosków dla przedsięwzięć z zakresu GOZ już w najbliższych latach. Dla zainteresowanych poniżej przedstawiam województwa, w których planowane jest uruchomienie konkursów dla tzw. punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOKi) oraz inwestycji w GOZ:

Opracowanie własne, stan na 9.11.2023 r.

Harmonogramy naborów są aktualizowane co najmniej raz na kwartał, więc niewykluczone, że pojawi się odpowiedni dla Państwa, jeśli nawet w tej chwili w harmonogramie go nie ma.

Co jeszcze na inwestycje w GOZ?

Omówione powyżej programy wdrażane na poziomie krajowym i regionalnym to nie wszystkie potencjalne możliwości wsparcia dla tego typów projektów. Poza wspomnianymi możliwościami wsparcie dla GOZ przewidziane jest również w Krajowym Planie Odbudowy (KPO). W ramach KPO wsparcie dla GOZ przewidziane jest w ramach działania A.2.2.1 Inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym związanych z GOZ.

Warto podkreślić, że w zależności od rodzaju beneficjenta, przewidziano dwa oddzielne konkursy. Konkurs skierowany do przedsiębiorstw z sektora MŚP zostanie wdrożony przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Wsparcie będzie dostępne dla inwestycji obejmujących obszary takie jak recykling i ponowne wykorzystanie odpadów, poprawa efektywności energetycznej, propagowanie odnawialnych źródeł energii oraz inne inicjatywy, które wspomogą przedsiębiorców w spełnieniu bardziej rygorystycznych niż unijne norm dotyczących ochrony środowiska. Planuje się uruchomienie tego konkursu jeszcze w tym roku.

Z kolei dla dużych przedsiębiorstw i konsorcjów, konkurs będzie prowadzić Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Dopuszczone do wsparcia przedsięwzięcia będą mieć charakter badawczo-rozwojowy i przedwdrożeniowy. Jednak nadal zakres tematyczny będzie związany z technologiami odzysku materiałowego i zagospodarowania odpadów przemysłowych innych niż niebezpieczne oraz innych działań mających na celu poprawę kwestii ochrony środowiska w firmie. Ogłoszenie konkursu zaplanowane jest na I kwartał przyszłego roku.

Alternatywą dla środków unijnych pozostają cały czas programy oferowane w sposób ciągły przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (NFOSiGW). NFOŚiGW aktualnie oferuje Program „Racjonalna Gospodarka odpadami”, gdzie Cześć 1), który dotyczy inwestycji z zakresu selektywnego zbierania i zapobiegania powstawania odpadów, czyli:

• budowa lub modernizacja stacjonarnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK),
• rozwój systemów selektywnego zbierania odpadów komunalnych,
• rozwój infrastruktury technicznej procesów logistycznych związanych z pozyskaniem, magazynowaniem i dystrybucją niesprzedanych lub niespożytych artykułów żywnościowych,
• rozwój infrastruktury technicznej procesów logistycznych związanych
  z magazynowaniem oraz późniejszym unieszkodliwieniem tusz dzików w obszarze objętym restrykcjami ASF.

Część 2) tego programu dotyczy z kolei przedsięwzięć z zakresu budowy instalacji gospodarowania odpadami. Wsparcie można uzyskać między innymi na dostosowanie istniejących instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych zbieranych selektywnie,  budowa nowych, rozbudowa lub modernizacja instalacji odzysku, w tym recyklingu selektywnie zebranych odpadów komunalnych oraz innych niż komunalne, unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych (w tym medycznych) poprzez ich termiczne przekształcenie. Dofinansowanie oferowane w tym programie to połączenie dotacji bezzwrotnej (jej wysokość uzależniona jest od typu inwestycji i kształtuje się na poziomie od 50% a 80%) oraz pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Konkurs zostanie uruchomiony w I kwartale 2024 roku i będzie trwać do wyczerpania środków, jednak nie dłużej niż do 30.12.2024 r.

Podsumowanie

Podsumowując, opcje finansowania projektów z zakresu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) są niezwykle różnorodne, a same projekty odgrywają kluczową rolę w dostosowaniu się do unijnych standardów oraz zwiększeniu efektywności działania przedsiębiorstw. Nasza firma z przyjemnością poprowadzi Państwa przez proces znalezienia optymalnego źródła finansowania dla Państwa planów inwestycyjnych.

Nadzwyczajną okazją do poszerzenia Państwa wiedzy w tym obszarze jest udział w planowanym spotkaniu online, które zostanie prowadzone przez naszą ekspertkę w dziedzinie finansowania inwestycji, Iwonę Poliwkę, pełniącą funkcję Doradcy ds. Inwestycji w firmie METROPOLIS Doradztwo Gospodarcze Sp. z o.o.

Webinarium jest zaplanowane na środę, 29 listopada 2023 roku o godzinie 13:00. Serdecznie zachęcamy do zarejestrowania się na stronie: www.metropolisdg.pl/webinar.

Dla tych z Państwa, którzy pragną natychmiast skonsultować swoje plany inwestycyjne, zachęcamy do skontaktowania się z naszym Doradcą pod adresem [email protected] . Jesteśmy gotowi służyć fachowym doradztwem i wsparciem już teraz.